اهمیت و انواع کنترل بیولوژیک در کشاورزی

کنترل بیولوژیک یکی از جدیدترین استراتژی‌های مبارزه با آفات در کشاورزی مدرن است. در این روش تلاش می‌شود تا جمعیت آفات، با استفاده از دشمنان طبیعی آن‌ها کاهش پیدا کند. بنابراین دیگر خبری از استفاده از سموم شیمیایی برای کنترل آفات کشاورزی نیست. روش‌های کنترل بیولوژیک تنها شامل حشرات و آفات کشاورزی نمی‌شوند. در این شیوه‌ها، کارهایی نیز برای از بین بردن علف‌های هرز و بیماری‌های گیاهی انجام می‌شود. همین موضوع باعث شده که محصولات کشاورزی مدرن که در گلخانه‌های هیدروپونیک آتاویتا پرورش داده می‌شوند؛ از هر لحاظ سالم بوده و سلامت مصرف‌کنندگان را تأمین کنند. در این مقاله می‌خواهیم به بررسی اهمیت این روش‌ها و انواع آن‌ها بپردازیم.

اهمیت انواع کنترل بیولوژیک

در کشاورزی سنتی از روش‌های شیمیایی برای دفع آفات و بیماری‌ها استفاده می‌شود. استفاده از این روش‌ها در درازمدت باعث شده که سموم مختلف وارد زنجیره‌های غذایی شده و به موجودات دیگر، ازجمله خود انسان‌ها ضربه بزنند. این مواد شیمیایی می‌توانند بر روی حشرات مفید نیز تاثیر گذاشته و آن‌ها را از بین ببرند. همچنین استفاده مداوم از آن‌ها ممکن است آفت‌ها را در برابر سموم مقاوم کرده و رفته‌رفته از بین بردن آن‌ها را سخت‌تر کند. به همین دلیل است روش‌های کنترل بیولوژیکی قدم به عرصه کشاورزی گذاشتند.

روش‌های کنترل بیولوژیک می‌توانند کمترین خسارت‌های زیست‌محیطی و اقتصادی را به کشاورزان وارد کنند. این نوع از روش‌ها معمولا برای از بین بردن یک آفت، بیماری یا علف هرز خاص به کار می‌روند و بر روی حشرات مفید تاثیر نمی‌گذارند. به همین دلیل می‌توانند به بهبود کیفیت محصولات کشاورزی کمک کنند. استفاده از این روش‌ها در درازمدت می‌تواند باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها شود. روش‌های کنترل بیولوژیک یک راه‌حل طولانی‌مدت برای حل مشکلات ناشی از آفات یا بیماری‌ها هستند. به همین دلیل می‌توانند بر روی کیفیت محصولات کشاورزی، تاثیر مثبتی بگذارند.

همین موضوع باعث شده که آتاویتا بتواند نشان حد مجاز آلاینده را از سازمان استاندارد ایران دریافت کند. آتاویتا تنها دارنده نشان حد مجاز آلاینده در ایران است. به همین دلیل مصرف‌کنندگان می‌توانند با خیال راحت و بدون نگرانی از ایجاد آثار سوء بر روی سلامت خود یا محیط‌زیستشان، از این محصولات استفاده کنند. استفاده از روش‌های نوین در کاشت محصولات کشاورزی و دفع آفات آن‌ها، باعث شده که آتاویتا به‌عنوان شایسته‌ترین ارائه‌دهنده محصولات کشاورزی در کشورهای خارجی نیز شناخته شود.

انواع روش‌های کنترل بیولوژیک

به‌طورکلی از روش‌های مختلفی برای کنترل بیولوژیک انواع آفات و علف‌های هرز استفاده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

روش‌های حفاظتی

در روش‌های حفاظتی از دشمنان طبیعی آفات، برای از بین بردن آن‌ها استفاده می‌شود. این روش ساده‌ترین راه کنترل بیولوژیک آفات است. مهم‌ترین مرحله در استفاده از روش‌های حفاظتی برای از بین بردن آفات، شناخت درست آفت و دشمنان طبیعی آن است. به همین دلیل این موضوع برای محصولات کشاورزی مختلف، نیاز به بررسی جداگانه دارد.

این دشمنان طبیعی را می‌توان در یک محیط حفاظت‌شده پرورش داد و در مواقع لزوم از آن‌ها استفاده کرد. در گلخانه‌های آتاویتا برای از بین بردن آفت‌های گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای و بادمجان، از سن‌های شکارگر استفاده می‌شود. این سن‌ها به نام‌های Orius و Macrolophus شناخته می‌شوند.

این موجودات شکارگر از لارو یا تخم آفات تغذیه می‌کنند و می‌توانند جمعیت آن‌ها را از این طریق کاهش دهند. همچنین می‌توانند آفات بالغ را نیز شکار کرده و با از کار انداختن اندام‌های داخلی آن‌ها، گلخانه را از وجود آفات پاک کنند. حشرات شکارگر برای از بین بردن آفات بالغ، از پاتوژن‌ها استفاده می‌کنند. پاتوژن‌ها موجوداتی مانند باکتری، ویروس یا قارچ هستند که باعث ایجاد بیماری در میزبان می‌شوند.

حشرات شکارگر موجوداتی هستند که تمایل زیادی به غذا خوردن دارند. این نوع حشرات به‌راحتی می‌توانند طعمه خود را پیدا کرده و تغذیه خود یا فرزندانشان را تأمین کنند. به همین دلیل است که قادرند آفات کشاورزی را حتی در دورترین مکان‌ها تشخیص داده و از بین ببرند. همچنین این حشرات دارای نرخ باروری بالایی هستند و به‌سرعت تولیدمثل می‌کنند.

انواع کنترل بیولوژیک کلاسیک

در برخی مواقع ممکن است آفاتی به محصولات کشاورزی حمله کنند که امکان پرورش شکارگر آن‌ها در یک زیست‌بوم خاص وجود ندارد. این موضوع درباره آفاتی که به‌طور تصادفی وارد یک منطقه جغرافیایی خاص شده‌اند و در یک منطقه شناخته‌شده نیستند؛ بسیار اهمیت دارد. در این مواقع از روشی به نام کنترل بیولوژیک کلاسیک استفاده می‌شود.

در این روش همه دشمنان طبیعی که برای آفات مختلف شناخته شده‌اند، در محیط رها می‌شوند. این مسئله راحت‌ترین راه برای شناخت دشمن طبیعی آفات موجود در گلخانه است. اما اگر هیچ‌یک از این دشمنان طبیعی نتوانستند در از بین بردن آفت موفق عمل کنند؛ باید منشأ آفت را شناخت و دشمنان طبیعی مناسب آن را جمع‌آوری کرد. دشمنان طبیعی را می‌توان از همان منطقه جغرافیایی که آفت از آن وارد شده است، پیدا کرد. سپس باید این دشمنان را تحت شرایط کنترل‌شده پرورش داد و برای کنترل آفات، رهاسازی نمود.

بزرگ کردن جامعه شکارچیان

در بسیاری از مواقع برای قوی‌تر کردن شکارچیان طبیعی در دفع آفات و کاهش جمعیت آن‌ها، از مکمل‌های دشمنان طبیعی استفاده می‌شود. به دلیل اینکه ممکن است دشمنان طبیعی در همه اوقات سال تخم‌ریزی نداشته باشند و تعداد آن‌ها برای از بین بردن آفات کافی نباشد؛ از مکمل‌های دشمنان طبیعی استفاده می‌کنند. زیرا محصولات کشاورزی در همه اوقات سال پرورش داده می‌شوند و باید بتوان در همه زمان‌ها از آن‌ها در برابر آفات مختلف محافظت کرد.

همچنین یکی دیگر از شیوه‌هایی که برای قوی‌تر کردن شکارچیان طبیعی مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ دست‌کاری زیستگاه یا محیط رشد آن‌ها است. به‌این‌ترتیب با تغییر در تغذیه لاروهای شکارچی، ممکن است فرایند بلوغ آن‌ها سریع‌تر شود. همچنین می‌توان با تغییر در سیستم تغذیه، آن‌ها را تشویق به تغذیه از علف‌های هرز و از بین بردن این دست از علف‌ها کرد.

ایجاد امراض گیاهی یا پرورش آفت‌های خاص

همانند حشرات شکارگر و یا عوامل بیماری‌زا که تنها بر روی برخی از آفات خاص تاثیر می‌گذارند؛ امراض گیاهی نیز تنها برخی از گیاهان خاص را تحت تاثیر قرار می‌دهند. به همین دلیل برای از بین بردن علف‌های هرز، از این روش استفاده می‌شود. در این روش باید نوع علف هرز به‌طور کامل شناخته شود. همچنین کشاورزان باید اطمینان حاصل کنند که این بیماری گیاهی، بر روی محصول تاثیری نخواهد گذاشت.

روش دیگری که برای از بین بردن علف‌های هرز مورداستفاده قرار می‌گیرد؛ استفاده از برخی آفت‌ها است. در این موارد معمولا آفت‌های خاصی که تنها علف‌های هرز را هدف قرار می‌دهند؛ پرورش داده می‌شوند. اما نکته مهم این است که این آفات باید در محیط‌های کاملا کنترل‌شده پرورش بیابند. زیرا ایجاد برخی از جهش‌های ژنتیکی می‌تواند ذائقه آن‌ها را تغییر داده و باعث شود که به محصولات حمله کنند.

سخن پایانی

استفاده از روش‌های کنترل بیولوژیک به دلیل حفظ سلامت محیط‌زیست و مصرف‌کنندگان مواد غذایی، در سال‌های اخیر بسیار اهمیت پیدا کرده است. در این روش معمولا از دشمنان طبیعی آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز، برای از بین بردنشان استفاده می‌شود. مهم‌ترین نکته در به‌کارگیری روش‌های بیولوژیک، شناخت درست آفات و دشمنان طبیعی آن‌ها است. آتاویتا یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های گلخانه شیشه ای در ایران است که به تولید گوجه فرنگی، بادمجان و فلفل دلمه ای رنگی اشتغال دارد. در این مجموعه برای از بین بردن آفت‌ها از سن‌های شکارگر استفاده می‌شود. به همین دلیل محصولات تولیدشده در گلخانه‌های آتاویتا توانسته‌اند نشان‌های استاندارد سلامت غذایی را نصیب خود کرده و در کشورهای مختلف جهان شهرت پیدا کنند.