مبارزه بیولوژیک با آفات در گلخانه‌های آتاویتا

آفات و حشرات مزاحم یکی از اصلی‌ترین عوامل در تخریب محصولات کشاورزی و آسیب زدن به آن‌ها هستند. به همین دلیل از دیرباز تا امروز همواره کشاورزان به دنبال راهی برای از بین بردن آفات بوده‌اند. از آن زمان ساده‌ترین راه برای مبارزه با این آفات استفاده از سموم شیمیایی بوده است.

اما امروزه ثابت شده که سموم شیمیایی به دلیل خطراتی که برای سلامتی انسان و محیط‌زیست دارند، راه‌حل مناسبی برای از بین بردن آفات کشاورزی نبوده و آسیب‌های زیادی را به سلامت این محصولات وارد می‌کنند. به همین دلیل گلخانه‌های پیشرفته از شیوه‌های مبارزه بیولوژیک با آفات استفاده کرده‌اند. در این مقاله می‌خواهیم مزیت‌های این روش را بررسی کرده و شیوه کاری آن را توضیح دهیم.

استفاده از سموم شیمیایی برای مبارزه با آفات چه مضراتی دارد؟

آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها از اصلی‌ترین سموم شیمیایی هستند که در کشاورزی سنتی برای از بین بردن آفات و حشرات مزاحم استفاده می‌شوند. این نوع از محصولات می‌توانند علف‌های هرز را نیز نابود کرده و بیماری‌های گیاهی را از بین ببرند. اما نکته قابل‌توجه اینجا است که این سموم شیمیایی همان‌طور که می‌توانند بر روی آفات گیاهی تاثیر بگذارند، سلامت محصولات کشاورزی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. در این بخش می‌خواهیم اصلی‌ترین ضررهای این سموم را برای محصولات کشاورزی موردبررسی قرار دهیم.

آسیب به محیط‌زیست

سموم شیمیایی مورداستفاده در کشاورزی، قدرت نفوذ بسیار بالایی دارند. به همین دلیل می‌توانند در خاک و آب نیز نفوذ کرده و تاثیرات مخربی را بر روی محیط‌زیست به جای بگذارند. امروزه آب بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌ها به دلیل نفوذ سموم شیمیایی در آن‌ها آلوده شده و اکوسیستم آن‌ها به هم ریخته است. در کنار این‌ها بسیاری از آفت‌کش‌ها تبخیر شده و وارد هوا شده‌اند. درنتیجه آلودگی هوا نیز یکی دیگر از تبعات منفی استفاده از سموم شیمیایی برای دفع آفات کشاورزی است.

آسیب به سلامت انسان

سموم شیمیایی علاوه بر اینکه از طریق آب، خاک یا هوای آلوده وارد بدن انسان می‌شوند، می‌توانند به‌طور مستقیم بر سلامت آن‌ها تاثیر بگذارند. این سموم حتی در اثر شستشو نیز از روی محصولات پاک نمی‌شوند و همواره مقداری از آن‌ها، هرچند اندک، بر روی محصولات باقی می‌ماند. به همین دلیل نمی‌توان گفت که هیچ اثری از سموم شیمیایی بر روی محصولات غذایی مصرف‌شده توسط انسان وجود ندارد.

از سوی دیگر این سموم می‌توانند از طریق پوست نیز به داخل بدن نفوذ کرده و تاثیرات منفی زیادی را از خود به جای بگذارند. این تاثیرات معمولا خود را در قالب حساسیت‌های پوستی نشان می‌دهند. اما در بدترین حالت ممکن است به مرگ نیز منجر شوند. سموم شیمیایی ممکن است سلامت چشم را تهدید کرده و یا علائم مسمومیت حاد را به وجود آورند. همچنین مشکلات تنفسی نیز یکی دیگر از تاثیرات منفی سموم شیمیایی بر روی سلامت انسان است.

اهمیت مبارزه بیولوژیک با آفات

با توجه به تاثیرات منفی سموم شیمایی بر روی سلامت انسان و محیط‌زیست، کشاورزی مدرن برای مبارزه با آفات شیوه دیگری را پیش گرفته است. در این شیوه این حشرات هستند که به مصاف حشرات می‌روند. به عبارت بهتر همه حشرات در کشاورزی مضر نیستند. بسیاری از آن‌ها برای اهداف مختلفی مانند گرده‌افشانی یا از بین بردن آفات مورداستفاده قرار می‌گیرند.

در مبارزه بیولوژیک با آفات از حشرات شکارگر کمک گرفته می‌شود. ماهیت طبیعی این روش باعث شده که هیچ تاثیر منفی بر روی کیفیت محصولات کشاورزی به جای نماند. درنتیجه فرایند کشاورزی و دفع آفات دیگر برای طبیعت مضر نخواهد بود. بلکه جزئی از یک چرخه طبیعی است که می‌تواند به حفظ سلامت محیط‌زیست کمک کند. همچنین استفاده از این شیوه سلامت انسان را هم تحت تاثیر قرار نداده و همواره محصولاتی ارگانیک را تولید خواهد کرد.

مبارزه بیولوژیک با آفات چیست؟

در مبارزه بیولوژیک با آفات، هدف اصلی تنظیم جمعیت موجودات است. در این شیوه ابتدا باید انواع آفت‌های موجود را شناسایی کرد. در مرحله بعد باید این موضوع را بررسی کنید که کدام عوامل به‌طور طبیعی دشمن این آفات به شمار می‌روند. به‌عنوان‌مثال در مواردی می‌توانید از حشرات دیگر برای از بین بردن آفات استفاده کنید. اما مواردی نیز وجود دارد که با استفاده از عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها یا ویروس‌ها به جنگ آفات کشاورزی می‌روند. درنتیجه می‌توانید با استفاده از شیوه‌های موجود، از این دشمنان طبیعی برای از بین بردن آفات بدون باقی ماندن اثرات منفی بر روی محصولات کشاورزی استفاده کنید.

روش‌های مبارزه بیولوژیک با آفات در گلخانه‌های آتاویتا

گلخانه‌های شیشه ای آتاویتا از مجهزترین و پیشرفته‌ترین گلخانه‌های موجود در ایران برای تولید انواع محصولات کشاورزی صادراتی هستند. در این گلخانه‌ها همواره تلاش می‌شود تا از آخرین فناوری‌های روز برای بهبود کیفیت محصولات کشاورزی استفاده شود. به همین دلیل یک تیم گیاه‌پزشکی بسیار قوی در گلخانه‌های آتاویتا مشغول کار هستند تا بتوانند انواع آفات و بیمارهای موجود را شناسایی کرده و بهترین روش را برای مبارزه با آن‌ها به دست آورند.

این تیم با توجه به اهمیت شیوه‌های مبارزه بیولوژیک با آفات کشاورزی، همواره به دنبال بهترین راه‌حل طبیعی برای از بین بردن آفت‌ها بدون ایجاد تاثیرات منفی بر روی کیفیت محصولات کشاورزی هستند. در راستای این تحقیقات، استفاده از حشره‌های شکارگر در دستور کار قرار گرفت. سن شکارگر اوریوس یا Orius spp و سن شکارگر ماکرولوفوس یا Macrolophus pygmeaus حشراتی هستند که در دفع آفات گلخانه‌های آتاویتا مورداستفاده قرار می‌گیرند.

سن شکارگر چیست و چه وظیفه‌ای در دفع آفات گلخانه‌های آتاویتا بر عهده دارد؟

سن شکارگر یک حشره مفید در کشاورزی است که معمولا اندازه‌ای بین 0.5 تا 3 میلی‌متر دارد. گونه‌های بسیار مختلفی از این نوع حشره در جهان وجود دارند که می‌توانند در رنگ‌های سیاه، بنفش تیره یا سبز در طبیعت یافت شوند. سرعت حرکت این حشرات شکارگر بسیار زیاد است. همچنین این موجودات در شکار نیز بسیار چیره‌دست هستند و می‌توانند تعداد زیادی از آفت‌ها را از بین ببرند. طول عمر این شکارچیان چیره‌دست در حدود 3 هفته است و معمولا در هوای سرد خبری از آن‌ها نیست.

به دلیل وجود این نوع سن‌های شکارگر، در گلخانه‌های شیشه ای آتاویتا هرگز از مواد سمی شیمیایی استفاده نمی‌شود. زیرا این حشرات درصورتی‌که مواد غذایی خود را از دست بدهند، از محل خواهند رفت. به‌علاوه استفاده از این مواد بر روی سن‌های شکارگر نیز تاثیر منفی خواهد گذاشت. این سن‌ها معمولا از لارو حشرات و آفات محصولات کشاورزی تغذیه می‌کنند. به‌طوری‌که هر سن شکارگر می‌تواند در هرروز حدود 20 لارو را از بین ببرد. درنتیجه به‌این‌ترتیب می‌توان از تولیدمثل این حشرات مضر جلوگیری کرد.

به‌علاوه می‌توانند در داخل بدن حشرات مضر تخم‌گذاری کرده و به‌این‌ترتیب آن‌ها را از بین ببرند. به عبارت بهتر این شکارچیان می‌توانند آنزیمی را به داخل بدن حشرات مضر تزریق کنند که بافت داخلی اندام‌های او را از بین می‌برد. این شکارچی‌ها دشمن بزرگی برای انواع شته، تریپس، تخم کرم ذرت، شفیره‌های زنجره سیب‌زمینی، کرم پیله ساز، مگس سفید، کنه، پروانه، شپشک و بال ریشکداران به شمار می‌روند.

نکته مهم این است که این حشرات شکارگر تقریبا هیچ خطری برای محصولات کشاورزی و سلامت انسان ندارند. حتی اگر این حشرات انسان را نیش بزنند، تنها التهاب‌های پوستی جزئی به وجود می‌آیند و تحریک موقتی است. به‌علاوه شیره برگ برخی از گیاهان نیز یکی دیگر از مواد غذایی مناسب برای این نوع حشره‌ها است. اما آن‌ها هرگز به محصولات کشاورزی آسیب وارد نکرده و از آن‌ها تغذیه نمی‌کنند.

کمی درباره سن‌های شکارگر عضو خانواده آتاویتا

همان‌طور که گفتیم در گلخانه‌های آتاویتا از دو نوع سن شکارگر به نام اوریوس و ماکرولوفوس استفاده می‌شود. در ادامه می‌خواهیم ویژگی‌های زیستی این دو نوع سن موجود در خانواده آتاویتا را بررسی کنیم.

سن شکارگر اوریوس

سن شکارگر اوریوس معمولا در زیست‌بوم‌های ایران فعال است و در گلخانه‌ها و مزارع از آن استفاده می‌شود. این سن شکاری به‌عنوان دشمن اصلی تریپس‌ها و سفید بالک‌ها شناخته می‌شود. تغذیه اصلی این سن‌های شکاری، سفید بالک‌های بالغ، تریپس‌های نابالغ، تخم و پوره حشرات مضر است. همچنین گرده گل‌ها نیز یکی از اصلی‌ترین مواد غذایی برای این نوع سن به شمار می‌رود.

این نوع سن شکارگر به‌طور انبوه در گلخانه‌ها و مزارع اروپا و امریکا برای دفع آفات پرورش داده می‌شود. همچنین در اسپانیا از این سن به‌عنوان یک عامل اصلی در مبارزه با دفع آفات انواع فلفل استفاده می‌شود. ازآنجاکه فلفل یکی از محصولات اصلی در سبد محصولات آتاویتا است، سن اوریوس برای دفع آفات مورداستفاده قرار می‌گیرد.

سن شکارگر ماکرولوفوس

سن شکارگر ماکرولوفوس از اهالی منطقه Palaeartic است که از سال 1994 به‌عنوان یک عامل اصلی برای مبارزه با آفات در گلخانه‌ها مورداستفاده قرار گرفته است. این سن شکارگر دارای دهانی زننده است و معمولا با تزریق آنزیم‌هایی به درون بدن حشرات مزاحم، از بدن آن‌ها تغذیه می‌کند. به‌طورکلی از سن ماکرولوفوس برای از بین بردن شته‌ها، کنه‌ها، تخم شب‌پره‌ها و سفید بالک‌ها استفاده می‌شود.

در طی نزدیک به سه دهه که از کشف توانایی این سن در از بین بردن آفات گیاهی گذشته است، تعداد زیادی از آن رد گلخانه‌های اروپا پرورش پیدا کرده‌اند. این نوع از سن‌های شکارگر می‌توانند به‌خوبی با آفات گوجه‌فرنگی مبارزه کنند. به همین دلیل در گلخانه‌های آتاویتا برای از بین بردن آفات گوجه فرنگی از این سن شکارگر استفاده می‌شود.

سخن پایانی

از بین بردن آفات کشاورزی از سال‌های دور تا امروز دغدغه بسیاری از کشاورزان و گلخانه داران بوده است. در آن سال‌ها به نظر می‌رسید که استفاده از سموم شیمیایی بهترین راه‌حل است. زیرا این سموم به‌سرعت می‌توانستند حشرات مضر را از بین ببرند و محصولاتی سالم را برای کشاورزان به ارمغان آورند. اما رفته‌رفته مشخص شد که سموم شیمیایی بر روی محصولات کشاورزی باقی مانده و اثرات منفی زیادی را برای سلامتی انسان و محیط‌زیست به همراه دارند.

به همین دلیل مبارزه بیولوژیکی با آفات جایگزین سموم شیمیایی شد. در گلخانه‌های شیشه ای آتاویتا از سن‌های شکارگر برای از بین بردن انواع آفات محصولات فلفل دلمه ای و گوجه‌فرنگی استفاده می‌شود. به همین دلیل محصولات تولیدشده در این گلخانه‌ها بسیار باکیفیت بوده و همواره موردتوجه تاجران خارجی قرار گرفته‌اند. گیاه‌پزشکان گلخانه‌های آتاویتا همواره از بهترین روش‌ها برای تکثیر و رهاسازی این حشرات استفاده می‌کنند تا باکیفیت‌ترین محصول را به بازار عرضه نمایند.