زمان زیادی برای درک اصول ساخت و نگهداری یک محلول مغذی هیدروپونیک لازم است. تهیه مواد مغذی برای گیاهان هیدروپونیک روشی پیچیده تر از کود دادن به گیاهانی است که در خاک رشد می‌کنند. بهترین کود کشت هیدروپونیک کودی است که تمام درشت مغذی‌ها و ریز مغذی‌ها را به گیاه برساند.با این حال، یک محلول مغذی هیدروپونیک به شما این امکان را می‌دهد که مواد مغذی و رشد گیاهان خود را بهینه کنید. نکته مهم در مورد مواد غذایی مورد نیاز گلخانه‌های هیدروپونیک، یادگیری اصول اولیه‌ی آن است.

این امر باعث می‌شود تا برای رشد بهینه‎‌ از این تکنیک استفاده کنید. با یادگیری این موارد می‌توان محلول‌های مواد مغذی مورد نیاز گیاه را برای مقابله با تمامی مشکلاتی که برای گیاه ایجاد می‌شود، تهیه نمود. تنها راه به‌دست آوردن مواد غذایی گیاهان هیدروپونیک، از طریق آب و محلول غذایی است که با این سیستم در اختیار آنها قرار می‌گیرد.

محلول‌های مورد استفاده برای گیاهانی که در خاک رشد می‌کنند، برای گیاهان هیدروپونیک کافی نیستند. دلیل این امر این است که خاک دارای طیف گسترده‌ای از مواد مغذی کمیاب است که گیاهان می‌توانند از آنها استفاده کنند. بنابراین کودهای سنتی اغلب حاوی این مواد نیستند. هنگام پرورش گیاهان با هیدروپونیک، باید تمامی نیازهایی که گیاه را برای رشد لازم دارد را فراهم کرد. در غیر این صورت باعث می‌شود گیاهان دچار مشکل شوند.

مواد مغذی ارگانیک

کود یا مواد مغذی ارگانیک از مواد و عناصر کاملا طبیعی مثل گیاه خشک و تازه، عناصر کشاورزی و کودهای حیوانی تولید شود. این مواد مغذی خطری برای طبیعت ایجاد نمی‌کند. زیرا از مواد مغذی فراوانی تشکیل شده و به راحتی تجزیه می‌شود.

دسته بندی مواد غذایی مورد نیاز گلخانه های هیدروپونیک

مواد غذایی مورد نیاز گلخانه‌های هیدروپونیک، به دو دسته درشت مغذی‌ها و ریز مغذی‌ها تقسیم می‌شود. سه ماده مغذی که هر گیاه به مقدار زیادی به آنها نیاز دارد عبارتند از نیتروژن ( N )، فسفر ( P) و پتاسیم ( K ).
بسته به اینکه چه گیاهی را می‌خواهید رشد دهید، به مقدار و نسبت متفاوتی از این سه ماده مغذی نیاز خواهید داشت. هر محصول کودی دارای یک نسبت NPK است که به شما در انتخاب کود صحیح کمک می‌کند. به عنوان مثال، اگر بطری کودی را ببینید که نسبت NPK 6:3:6 دارد، به این معنی است که حاوی 6 درصد نیتروژن، 3 درصد فسفر و 6 درصد پتاسیم است. بقیه محصول از سایر مواد شیمیایی از جمله ریز مغذی‌ها، آب و عوامل کیلیت تشکیل خواهد شد.

موارد مورد نیاز برای رشد گیاهان

هر ماده غذایی نقش متفاوتی در گیاه در حال رشد دارد. گیاهان در مراحل مختلف رشد خود به مقادیر بیشتر یا کمتری از این مواد مغذی نیاز خواهند داشت. تنظیم ترکیب مواد مغذی برای گیاهان در هنگام رشد بسیار مهم است. علاوه بر مواد مغذی که گیاهان از طریق ریشه به دست می‌آورند، به کربن، هیدروژن و اکسیژن نیز نیاز دارند. یکی از مهمترین فرآیندهای بیولوژیکی در جهان این است که، گیاهان از طریق فتوسنتز برای ذخیره انرژی خورشیدی از خورشید در مولکول‌های کربوهیدرات پر انرژی استفاده می‌کنند.

در این فرآیند از دی‌اکسیدکربن و آب به عنوان واکنش دهنده برای تولید مولکو‌ ‌های کربوهیدراتی که گیاهان برای ذخیره انرژی به آن نیاز دارند استفاده می‌شود. اکسیژن محصول زائد این واکنش است که در محیط آزاد می‌شود. معادله شیمیایی فتوسنتز 6CO2+6H2O→C6H12O6+6O2 است.
باقیمانده مواد مغذی مورد نیاز گیاه برای رشد و نمو باید از طریق جذب آنها از طریق ریشه بدست آید. به همین دلیل است که در هیدروپونیک تامین تعادل و مقادیر مناسب مواد مغذی در محلول غذایی بسیار ضروری است.

مواد مغذی مورد نیاز گیاهان

درشت مغذی‌ها

نیتروژن (N)

یکی از مهمترین مواد مغذی نیتروژن است که گیاه برای رشد سالم به آن نیاز دارد. نیتروژن برای رشد کامل گیاهان و تشکیل برگ و ساقه ضروری است. این گزینه در قسمت‌های جوان‌تر و فعال‌تر گیاهان مانند جوانه‌ها و شاخساره‌ها فعال‌تر است. کمبود نیتروژن را می‌توان با زرد شدن برگ‌های مسن‌تر گیاه و زمانی که شاخه‌ها و برگ‌های جدید ناسالم، زرد و ضعیف به نظر می‌رسند شناسایی کرد. نیتروژن بیش از حد نیز می‌تواند مشکلاتی مانند اختلال در رشد و ناتوانی در تولید میوه یا گل به موقع ایجاد کند.

فسفر (P)

فسفر یک ترکیب بسیار مهم برای ساختن ریشه‌های سالم است و تضمین می‌کند که گل‌ها و دانه‌ها می‌توانند به اندازه کافی شکل بگیرند. این به این دلیل است که فسفر یک جزء ضروری در سیستم انتقال انرژی در داخل کارخانه است.
زمانی که گیاه کمبود فسفر داشته باشد، معمولاً بر رشد آن تأثیر منفی می‌گذارد و ممکن است تغییراتی در برگ‌ها ایجاد شود. در این حالت معمولاً برگها به رنگ سبز تیره‌تر و کوچک‌تر از حد معمول هستند. گاهی اوقات برگها به دلیل رسوب آنتوسیانین ممکن است دچار تغییر رنگ شوند. این گیاه همچنین می‌تواند کمی تغییر رنگ زرد داده و رشد ضعیف داشته باشد، به ویژه در زمان‌هایی که گیاه باید به شدت رشد کند، مانند اواخر بهار.

پتاسیم (K)

پتاسیم به عنوان یکی از مواد مغذی مورد نیاز گلخانه‌های هیدروپونیک مسئول بسیاری از فرآیندهای گیاهی از جمله تولید ATP است که منبع بسیار مهم انرژی برای گیاه به شمار می‌آید. این درشت مغذی مسئول فعال کردن روزنه‌ها در برگ‌ها است و بر روی مقدار دی اکسید کربنی که از طریق برگ‌ها وارد می‌شود، تأثیر می‌گذارد.

این ماده برای تنظیم مقدار کلروفیل موجود در برگها ضروری بوده و به نوبه خود ظرفیت تولید انرژی گیاه را تنظیم می‌کند. سطوح کافی پتاسیم در کل چرخه زندگی گیاه عاملی بسیار مهم است و در طول رشد میوه اهمیت ویژه‌ای دارد. علائم کمبود پتاسیم در گیاهان می‌تواند شامل کلروز برگ‌ها و پیچ خوردگی غیر طبیعی و تغییر رنگ قهوه‌ای باشد. نبود پتاسیم در گیاهان سبب تولید میوه و گل نامرغوب شده و ریزش زود هنگام میوه را در پی خواهد داشت. همچنین پتاسیم بیش از حد می‌تواند بر انتقال سایر مواد مغذی مهم از جمله منیزیم، نیتروژن و پتاسیم نیز تأثیرگذار باشد.

مطلب مرتبط: سیستم‌های هیدروپونیک با ریشه در بستر

ریز مغذی ها

منیزیم (Mg)

منیزیم از موارد ضروری برای تولید کلروفیل بوده و بدون آن توانایی تولید انرژی گیاه برای رشد کاهش می‌یابد. همچنین منیزیم برای عملکرد مناسب بسیاری از آنزیم‌های گیاهی ضروری است. هنگامی که گیاه کمبود منیزیم داشته باشد، معمولاً ابتدا روی برگ‌های بالغ‌تر نمایان می‌شود. یکی از نشانه‌های بارز این مورد زرد شدن رنگ برگ‌ها است اما رنگ رگبرگ‌ها حفظ می‌شود. این علامتی است که به عنوان کلروز بین وریدی شناخته می‌شود. مسمومیت با منیزیم هیچ مشکل مستقیمی ایجاد نمی‌کند، اما می‌تواند بر جذب سایر مواد مغذی مانند پتاسیم و منیزیم تأثیر بگذارد که منجر به علائم کمبود این مواد می‌شود.

کلسیم (Ca)

نقش مهمی در ساختار و تولید دیواره‌های سلولی دارد. کلسیم به آرامی در گیاهان حرکت می‌کند و بیشترین غلظت آن در ریشه‌ها مشاهده می‌شود. به همین دلیل است که کمبود آن اغلب در شاخه‌ها و برگ‌های جوان‌تر مشاهده می‌شود. لبه‌ها و نوک برگ‌ها اغلب به درستی رشد نمی‌کنند و در صورت کمبود کلسیم قهوه ای می‌شوند و می‌میرند. انتقال کلسیم در داخل گیاه از طریق تعرق انجام می‌شود. این فرآیندی است که طی آن آب و مواد مغذی محلول توسط منافذ موجود در ریشه جذب شده و به برگ ها منتقل می‌شود و در آنجا آب اضافی از طریق روزنه‌ها از گیاه خارج می‌شود.

در مناطقی از گیاه که تعرق کمی داشته باشد، انتقال کلسیم به این مناطق ممکن است مختل شده و علائم کمبود ایجاد شود. جالب است بدانید سمیت کلسیم در گیاهان نادر است، اما کلسیم اضافی باعث اختلال در جذب سایر مواد مغذی مانند پتاسیم و منیزیم می‌شود.

گوگرد (S)

گوگرد جزو مهم پروتئین‌های گیاهی و همچنین مسئول تشکیل گره‌های ریشه و کلروفیل است. مقدار گوگرد موجود در مواد مغذی نیز می‌تواند بر طعم و بوی برخی از سبزیجات تأثیر بگذارد. گوگرد یکی دیگر از مواد مغذی نسبتاً غیر متحرک است، بنابراین نشانه‌های کمبود ابتدا در بخش‌های جوان‌تر و محیطی گیاه ظاهر می‌شود. کمبود گوگرد اغلب با رشد آهسته و زرد شدن برگها ظاهر می‌شود که بی‌شباهت به کمبود نیتروژن نیست. در اینصورتاست که رشد گیاه آهسته‌تر و برگ‌ها شکننده‌تر و باریک‌تر از حد معمول می‌مانند.

آهن (FE) از مواد غذایی مورد نیاز گلخانه‌های هیدروپونیک

آهن نقش عمده‌ای در تولید کلروفیل دارد. بنابراین افزایش سطح آهن در گیاهان می‌تواند آنها را سبزتر و از نظر ظاهری شاداب‌تر کند. کمبود آهن منجر به کلروز بین رگبرگی می‌شود. در این مورد برخی از جاهای برگ‌ها زرد یا سفید می‌شوند، اما رنگ رگبرگ برگ نسبتاً حفظ می‌شود.

منگنز (Mg)

منگنز در طیف گسترده‌ای از سیستم‌های گیاهان نقش دارد. در اصل می‌توان گفت این ریز مغذی برای تنفس، فتوسنتز و پردازش نیتروژن ضروری است. همچنین در بهبود مقاومت در برابر بیماری ریشه و جوانه‌زنی گرده نیز تاثیر بسزایی دارد. علائم کمبود منگنز کاملاً شبیه کمبود آهن است. در این حالت است که کلروز بین رگ‌ها و توقف رشد، بیشتر آشکار می‌شود.

روی (ZN)

روی فقط در مقادیر بسیار کم در گیاهان مورد نیاز است، اما به دلیل نقش آن به عنوان یک کاتالیزور در بسیاری از فرآیندهای مهم، اهمیت نامتناسبی به عنوان یک ریز مغذی دارد. در حقیقت به عنوان یک کاتالیزور برای سنتز پروتئین عمل می‌کند و نقش مهمی در افزایش طول ساقه و تنظیم رشد گیاه دارد.
کمبود روی منجر به نکروز محیطی برگها و پیچ خوردگی آن‌ها می‌شود. همچنین ممکن است کمی زرد شدن برگها و رشد ضعیف جوانه‌ها را شاهد باشیم.

مس (CU)

یکی دیگر از کاتالیزورهای مهم فرآیندهای شیمیایی متعدد در گیاهان مس است. مس به عنوان یکی از مواد غذایی مورد نیاز گلخانه‌های هیدروپونیک، برای متابولیسم و تنفس گیاه ضروری است.
کمبود مس باعث توقف چشمگیر رشد گیاهان شده و باعث می‌شود رشد جدید نامنظم شده و ظاهری کدر و پژمرده به خود بگیرد. سمیت مس نیز می‌تواند برای گیاهان بسیار فاجعه آمیز باشد. و در موارد شدید منجر به مرگ گیاه شود. مس اضافی از جذب ریزمغذی‌های دیگر مانند آهن و روی جلوگیری می‌کند. این موضوع می‌تواند منجر به علائم کمبود مواد مغذی دیگر شود. همچنین مس اضافی توانایی این را دارد که باعث کاهش تشکیل ساقه و محدود کردن رشد ریشه شود.

بور (B)

این عنصر برای تولید دیواره‌های سلولی جدید و قادر ساختن این سلول‌ها برای تقسیم موفقیت آمیز مورد نیاز گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. بور برای گلدهی و تولید میوه بسیار مهم است. کمبود بور می‌تواند منجر به مرگ ساقه و جوانه شود.

مولیبدن (Mo)

مولیبدن فقط در مقادیر بسیار کم مورد نیاز است، اما یک کاتالیزور مهم در تولید پروتئین به حساب می‌آید. علائم کمبود مولیبدن بی‌شباهت به علائم کمبود نیتروژن نیست. می‌توان گفت در داخل گیاه کاملاً متحرک است، بنابراین علائم کمبود آن بیشتر به چشم می‌خورد. مولیبدن می‌تواند باعث کلروز حاشیه‌ای برگ و به دنبال آن نکروز برگ شود.

سخن نهایی

همان‌طور که ذکر شد با مواد غذایی مورد نیاز گلخانه های هیدروپونیک قادر به کشت و پرورش انواع سبزیجات مختلف در گلخانه‌های کوچک و حتی در بالکن‌های خود خواهید بود. همچنین به این نکته هم اشاره شد که دارا بودن 3 عنصر مهم مورد فسفر، پتاسیم و نیتروژن مهمترین عامل برای رشد و تقویت گیاه هستند. اینکه چه گیاهی را می‌خواهید رشد دهید به مقدار و نسبت متفاوتی از این سه ماده مغذی مربوط می‌شود. با اینکه گلخانه‌های هیدروپونیک مزایا و معایبی دارد ولی شناخت این موارد به بهبود وضعیت آن کمک می‌کند.