بستر کشت هیدروپونیک چیست؟
استفاده از بستر کشت هیدروپونیک یکی از مهمترین مباحث کشاورزی در این حوزه است. امروزه بسیاری از متخصصین با فعالیت در این زمینه می‌خواهند اطلاعات دقیق‌تری از کشت هیدروپونیک به دست بیاورند تا راندمان محصولات هیدروپونیک را بالا ببرند. اما بستر کشت چیست و چه کاربردی دارد؟ امروز در این مقاله می‌خواهیم به بررسی انواع بستر کشت و مزایای آنها بپردازیم.
بستر کشت هیدروپونیک چیست؟
همانطور که میدانید با افزایش جمعیت، بحث تامین غذا نیز مهم‌تر از قبل می‌شود. از این رو متوسل شدن به هر روشی برای تولید حداکثری، که در عین حال با محیط نیز سازگارتر است، باید مورد بررسی قرار گیرد.
همانطور که میدانید کشت هیدروپونیک یا آب کشت، نوعی از کشاورزی است که نیازی به استفاده از خاک برای کشت گیاهان نیست. در کشت هیدروپونیک 3 حالت برای رشد گیاهان وجود دارد:
- استقرار ریشه گیاهان در محیط آبی
- استقرار ریشه‌ها در هوا به شرط اینکه همواره مرطوب باشد
- رشد ریشه گیاهان در محیط جامد غیر از خاک که قابلیت حفظ آب در اطراف ریشه گیاهان را داشته باشد
همانطور که متوجه شدید، در هر 3 روش فوق، اساس کار کشت هیدروپونیک بر پایه آب است. به این معنا که باید آب کافی در اختیار داشته باشید تا این نوع کشت کارآمد باشد؛ چرا که تمامی مواد غذایی مورد نیاز برای گیاهان در بستر رشد و به صورت محلول در اختیار گیاهان قرار می‌گیرد.
انواع بستر کشت هیدروپونیک
بسترهای کشت انواع مختلفی دارند، از جمله: کوکوپیت، پرلیت، کوکو چیپس، ورمی کولیت، پیت ماس و… در ادامه می‌خواهیم به ویژگی‌های این بسترها اشاره کنیم. در ابتدا باید بگوییم استفاده از برخی از بسترهای کشت ممکن است در هزینه‌ها و سوددهی محصولات تاثیر داشته و باعث بالا رفتن هزینه ساخت گلخانه می‌شود. اما در کنار این موضوع باید بدانید که مهمترین ویژگی استفاده از بستر کشت، کاهش مصرف آب و استفاده از کودهاست.
بستر کشت پرلیت (Perlite)
پرلیت نوعی از سنگ‌های آتشفشانی با ترکیبی اسیدی می‌باشند. پرلیت‌ها دارای بافتی شیشه‌ای هستند و ظاهری کروی شکل دارند. یکی از دلایل استفاده از پرلیت در بستر کشت، متعادل سازی هوا بوده و بدلیل عدم تبادل کاتیونی، نمی‌تواند مواد غذایی را بصورت یون در خود نگه دارد. پرلیت می‌تواند چهار برابر وزن خود آب جذب کرده و ذخیره کند. در پرلیت‌ها هیچگونه مواد معدنی نمی‌توان یافت چرا که اینگونه سنگ ها از گدازه‌های سرد آتشفشان‌ها به وجود می‌آیند.
پیت ماس (Peat Moss)
پیت ماس نوعی خزه می‌باشد که به آن خزه تورب نیز می‌گویند. عمدتا از این ماده در مناطق سردسیر و زمستانی و بویژه برای گیاهانی که در این مناطق به سختی دوام می‌آورند استفاده می‌شود. پیت ماس بعنوان بهبود دهنده خاک و ریشه مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند آب و مواد غذایی را جذب و ذخیره کند.
از پیت ماس در خاک‌های شن و ماسه‌ای به عنوان بستر برای گیاهانی که به آب زیادی نیاز دارند استفاده می‌شود. پیت ماس به دلیل دارا بودن مواد آلی بالا، به هنگام اضافه شدن به خاک این ویژگی خود را به خاک نیز اضافه می‌کند. از دیگر کاربرهای آن می‌توان به سست کردن خاک‌های سفت و سخت اشاره کرد. همچنین پیت ماس، باعث بهم پیوستن خاک‌های سبک و شنی شده و خاک را در برابر فرسایش مقاوم می‌سازد.
ورمی کمپوست (Vermicompost)
ورمی کمپوست شامل 2 کلمه ورمی و کمپوست؛ به معنای کرم خاکی و مواد آلی می‌باشد. به عبارت کلی معنای این عبارت یعنی مواد آلی که با فعالیت کرم‌های خاکی ایجاد می‌شوند. کرم‌های خاکی از عناصر مغذی در خاک تغذیه می‌کنند؛ سپس این این مواد با آنزیم‌های بدن آنها ترکیب شده و باعث افزایش قدرت باروری خاک می‌شوند.
علاوه بر این، این کرم‌ها با جابه جایی در خاک بین آن فاصله ایجاد کرده و منجربه انتقال اکسیژن به سطوح زیرین خاک و ریشه‌ها می‌شوند. این بستر کشت مجموعه‌ای از فضولات کرم‌های خاکی، مواد آلی تجزیه شده و اجساد کرم‌هاست که برای گیاه ارزش غذایی بالایی دارد.
هوموس (Humus)
هوموس از باقی مانده اجساد جانوران و گیاهان در خاک و تجزیه شدن آنها ایجاد می‌شود. پس از ترکیب این مواد با خاک، امکان جداسازی و یا تشخیص آن وجود نخواهد داشت. هوموس باعث تیره‌تر شدن خاک شده و رسیدن آب به ریشه گیاهان را تسریع می‌بخشد. همچنین این ماده فضای خالی بین ذرات را افزایش داده و برای رشد گیاهان مفید می‌باشد.
کوکوپیت (Coco Peat)
کوکوپیت یکی دیگر از انواع کشت است که از الیاف و پوشش پوست نارگیل تهیه می‌شود. این ماده در مقایسه با پیت ماس ظرفیت بالایی در نگهداری آب دارد و برای مناطق کم‌آب مناسب است. این ماده تخلخل خاک را افزایش داده و باعث سست شدن خاک سفت و سنگین می‌شود. همچنین باید گفت که این ماده در برابر انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها مقاوم است. همچنین از کوکوپیت می‌توان برای بستر کشت بدون خاک در گلخانه‌های هیدروپونیک استفاده کنید.
کوکوپیت اغلب در گلخانه‌های هیدروپونیک به ویژه برای کشت سبزیجات و… استفاده می‌شود. این ماده کاملا آلی بوده و هیچگونه تاثیر منفی در طبیعت اطراف گلخانه نخواهد گذاشت. لازم به ذکر است بستر کشت استفاده شده در گلخانه‌های هیدروپونیک ارس تارلا امین و امیر، کوکوپیت می‌باشد.
کوکو چیپس (Coco Chips)
یکی دیگر از بسترهای کشت کوکو چیپس می‌باشد. کوکوچیپس به صورت فشرده از پوست میوه نارگیل تهیه می‌شود. معمولا از کوکوچیپس در بستر گل‌هایی مانند رز، لیلیوم و… استفاده می‌شود. اندازه کوکوچیپس از کوکو پیت بزرگتر می‌باشد بنابراین می‌توانند آب بیشتری جذب کنند. با استفاده از کوکوچیپس می‌توان یک محیط عالی با خواص فیزیکی ایده‌آل برای رشد گیاهان ایجاد کرد.
مزایای استفاده از بستر کشت هیدروپونیک
- با استفاده از بستر کشت، دیگر نیازی به شخم زدن زمین نخواهد بود بنابراین حجم کار کم شده و کشت آسان‌تر خواهد شد.
- دیگر نیازی به وجین کردن علف‌های هرز نخواهد بود و به همین علت کنترل کشت هیدروپونیک ساده‌تر از قبل خواهد شد.
- با استفاده از بستر کشت هیدروپونیک در واقع شما کمک می‌کنید تا آب همواره در اطراف ریشه گیاه وجود داشته باشد.
- استفاده از بستر کشت باعث می‌شود مواد غذایی جذب سریع‌تری داشته و باعث افزایش عملکرد رشد گیاهان شود.
- با استفاده از بستر کشت، گیاهان به صورت یکنواخت رشد خواهند کرد چرا که کود و مواد مغذی به صورت یکنواخت در ریشه گیاهان قرار داده می‌شود.
- استفاده از بستر کشت به محیط زیست کمک کرده و از انتشار انواع بیماری‌ها، قارچ‌ها و… جلوگیری می‌کند.
- بستر کشت از مقاومت بالایی برخوردار است.
بستر کشت در گلخانه هیدروپونیک آتاویتا
همانطور که در فوق نیز اشاره شد، بستر کشت در گلخانه هیدروپونیک آتاویتا، کوکوپیت می‌باشد. برداشت سریع و بیشتر محصولات، pH خنثی، به حداقل رسیدن عوامل بیماری‌زا و آفات، ایجاد بستری کشت مناسب با قابلیت استفاده مجدد و… از دلایلی است که استفاده از بستر کشت کوکوپیت در گلخانه‌های هیدروپونیک را محبوب کرده است.
همچنین استفاده از بستر کشت کوکوپیت در کشاورزی هیدروپونیک، مصرف آب را کاهش می‌دهد چرا که کوکوپیت نگهدارنده آب فوق العاده‌ای است. کوکوپیت نسبت به سایر بسترهای کشت ارزان‌تر است.