خواص گوجه‌فرنگی برای سلامت قلب انسان

گوجه‌فرنگی یک غذای گیاهی بسیار مغذی است. در واقع انواع مختلف میوه و سبزی می‌توانند مزایای زیادی برای سلامت بدن ما داشته باشند و گوجه‌فرنگی نیز از این قائله مستثنا نیست. با افزایش نسبت غذاهای گیاهی در رژیم غذایی، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، دیابت و سرطان کاهش می‌یابد. خواص گوجه‌فرنگی نیز مدت‌ها است که از نظر محققان با سلامت قلب مرتبط شمرده می‌شود. گوجه‌فرنگی خواص متعددی برای بدن انسان دارد؛ البته این خواص تنها در ارتباط با قلب خلاصه نمی‌شوند. ازنظر محققین، گوجه‌فرنگی می‌تواند در بهبود پوست، دیابت، فشارخون، یبوست و حتی سرطان نیز مؤثر باشد. باوجود خواص متعدد این محصول گیاهی، در این مقاله به‌طور خاص تأثیر خواص گوجه‌فرنگی بر سلامت قلب را بررسی می‌کنیم.

همه‌چیز درباره خواص گوجه‌فرنگی

گوجه‌فرنگی میوه‌ای از خانواده شب‌تاب بومی آمریکای جنوبی است. علیرغم اینکه گوجه‌فرنگی ازنظر گیاه‌شناسی یک میوه است، به‌طورکلی مانند یک نوع سبزیجات از آن استفاده می‌شود. در مبحث تغذیه، گوجه‌فرنگی به همراه محصولات گیاهی دیگری (مانند خیار و کدوسبز) به‌عنوان سبزیجات دسته‌بندی می‌شود. دلیل این نوع دسته‌بندی تا حدودی به کم بودن مقدار کربوهیدرات و قند آن‌ها برمی‌گردد (یک گوجه‌فرنگی متوسط تنها 22 کالری، حدود 5 گرم کربوهیدرات و میزان کمی قند و فیبر را برای بدن تأمین می‌کند)؛ اما جالب است بدانید که این بسته کم‌کالری و کم کربوهیدرات، مملو از مواد مغذی است و به‌عنوان یکی از آبمیوه‌های محبوب در بسیاری از کشورهای جهان استفاده می‌شود.

گوجه‌فرنگی انواع و اندازه‌های مختلفی دارد که می‌توان از آن‌ها را به روش‌های مختلفی در رژیم غذایی استفاده کرد. انواع گوجه‌فرنگی شامل گوجه‌فرنگی گرد کلاسیک (گوجه‌ای که استفاده از آن در سفره‌های ایرانی رایج است)، گوجه‌فرنگی گیلاسی (در چهار رنگ قرمز، نارنجی، طلایی و زرد)، گوجه‌فرنگی زیتونی و گوجه‌فرنگی Beefsteak هستند. در خانه‌های ایرانی معمولاً از گوجه‌فرنگی در سوپ، سالاد و غذاهای مختلف استفاده می‌شود؛ اما در بسیاری از کشورهای خارجی به‌عنوان میوه و آبمیوه نیز کاربرد دارد.

ارزش غذایی گوجه‌فرنگی

یک گوجه‌فرنگی می‌تواند حدود 40 درصد از حداقل میزان ویتامین C توصیه‌شده برای مصرف روزانه را تأمین کند. گوجه‌فرنگی همچنین یک منبع غنی ویتامین A است که از ایمنی، بینایی و سلامت پوست پشتیبانی می‌کند. ویتامین K که برای استخوان‌های شما مفید است و پتاسیم که به‌عنوان یک ماده مغذی کلیدی برای عملکرد قلب، انقباضات ماهیچه‌ای، حفظ فشارخون سالم و تعادل مایعات بدن شناخته می‌شود نیز توسط گوجه‌فرنگی تأمین می‌شوند. هر دانه گوجه‌فرنگی معمولاً از 95 درصد آب و 5 درصد کربوهیدرات و فیبر تشکیل‌شده است.

کربوهیدرات‌ها معمولاً 4 درصد گوجه‌فرنگی خام را تشکیل می‌دهند و برای یک گوجه متوسط (123 گرم) میزان آن کمتر از 5 گرم خواهد بود. قندهای ساده مانند گلوکز و فروکتوز تقریباً 70 درصد کربوهیدرات را تشکیل می‌دهند. گوجه‌فرنگی همچنین منبع خوبی از فیبر است و حدود 1.5 گرم فیبر در هر گوجه‌فرنگی متوسط یافت می‌شود. اکثر الیاف (87 درصد) موجود در گوجه‌فرنگی به شکل سلولز، همی سلولز و لیگنین نامحلول (Lignin) هستند.

ویتامین‌ها و مواد معدنی گوجه‌فرنگی

گوجه‌فرنگی منبع خوبی از چندین ویتامین و مواد معدنی است:

• ویتامین C: این ویتامین یک ماده مغذی ضروری و آنتی‌اکسیدان است. یک گوجه‌فرنگی متوسط می‌تواند حدود 28 درصد از میزان ویتامین C موردنیاز رژیم غذایی روزانه را تأمین کند.
• پتاسیم: پتاسیم یک ماده معدنی ضروری است که برای کنترل فشارخون و پیشگیری از بیماری‌های قلبی مفید شناخته می‌شود.
• ویتامین K1: این ویتامین به‌عنوان فیلوکینون نیز شناخته می‌شود و برای انعقاد خون و سلامت استخوان مهم است.
• فولات (ویتامین B9): فولات یکی از ویتامین‌های گروه B است که برای رشد طبیعی بافت و عملکرد سلول‌ها اهمیت دارد. این ویتامین به‌ویژه برای خانم‌های باردار مهم است.

سایر ترکیبات گوجه‌فرنگی

ترکیبات اصلی در گوجه‌فرنگی عبارت‌اند از:

1. لیکوپن

لیکوپن که نوعی آنتی‌اکسیدان قوی و فراوان‌ترین کارتنوئید (نوعی ماده مغذی) موجود در گوجه‌فرنگی رسیده است، به دلیل تأثیرات مفیدی که بر سلامت بدن و به‌ویژه قلب دارد به‌طور گسترده موردمطالعه قرارگرفته است. این ماده را در میوه‌ها و سبزیجات دیگر مانند هندوانه یا هویج نیز یافت. در یک رژیم غذایی معمولی، گوجه‌فرنگی می‌تواند بیش از دوسوم لیکوپن موردنیاز بدن شما را تأمین کند.

بالاترین غلظت لیکوپن در پوست گوجه‌فرنگی یافت می‌شود. به‌طورکلی، هرچه گوجه‌فرنگی قرمزتر باشد لیکوپن بیشتری دارد. لیکوپن می‌تواند سطح LDL اکسیدشده را کاهش دهد. در یک مطالعه، تعدادی موش‌ها به مدت 30 روز با لیکوپن تحت درمان قرار گرفتند. پس از 30 روز، این موش‌ها فشارخون بهتری داشتند و سلول‌های قلبی آن‌ها سالم‌تر بودند. همان‌طور که میدانید، LDL نوعی کلسترول بد است که می‌تواند در عروق اکسید شود، تجمع یابد و با انسداد عروق، زمینه سکته قلبی را فراهم کند.

2. بتاکاروتن

بتاکاروتن یک آنتی‌اکسیدان است که اغلب به مواد غذایی رنگ زرد یا نارنجی می‌دهد. بتاکاروتن در بدن شما به ویتامین A تبدیل می‌شود و تأثیر چشمگیری در سلامت قلب، پوست و وضعیت کلی بدن دارد.

3. نارینگنین (Naringenin)

نارینگنین که در پوست گوجه‌فرنگی یافت می‌شود، باعث کاهش التهاب و محافظت از بدن در برابر بیماری‌های مختلف می‌شود.

4. کلروژنیک اسید

کلروژنیک اسید یک ترکیب آنتی‌اکسیدانی قوی است که می‌تواند فشارخون را در افرادی با فشارخون بالا، کاهش دهد.

اهمیت استفاده از گوجه‌فرنگی برای سلامت قلب

تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم‌های غذایی غنی از گوجه‌فرنگی و مشتقات آن مانند آب گوجه‌فرنگی و رب گوجه‌فرنگی، ممکن است خطر ابتلا به برخی بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. گوجه‌فرنگی‌ها حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند لیکوپن و بتاکاروتن هستند که به کاهش عوامل افزایش‌دهنده احتمال بیماری‌های قلبی مانند فشارخون بالا، کلسترول بالا و تجمع چربی در شریان‌ها کمک می‌کند.

نتایج یک مطالعه بر روی 584 نفر نشان داد خطر ابتلا به بیماری قلبی برای افرادی که رژیم غذایی غنی از گوجه‌فرنگی و مشتقات آن داشتند، در مقایسه با افرادی که این محصول گیاهی را در میزان کمی مصرف می‌کردند، به‌طور قابل‌توجهی کاهش پیداکرده است. یک بررسی دیگر بر روی نتایج 13 مطالعه نشان داده است که لیکوپن گوجه‌فرنگی (در دوزهای بیش از 25 میلی‌گرم در روز)، سطح کلسترول بد (LDL) را تا 10 درصد و فشارخون را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

ترکیبات گوجه‌فرنگی به نجات قلب شما می‌آیند

گوجه‌فرنگی و مشتقاتی مانند آب گوجه‌فرنگی خام، منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند لیکوپن است که مزایای متعددی برای سلامت بدن دارند. در حقیقت، مردم کشوری مانند آمریکا بیش از 80 درصد لیکوپن موردنیاز بدن خود را از گوجه‌فرنگی دریافت می‌کنند. لیکوپن از سلول‌های شما در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند و درنتیجه، التهاب را در بدن کاهش می‌دهد. فیبر، پتاسیم، ویتامین C و کولین موجود در گوجه‌فرنگی از سلامت قلب پشتیبانی می‌کنند.

افزایش مصرف پتاسیم همراه با کاهش سدیم، مهم‌ترین تغییر رژیم غذایی است که به واسطه گوجه‌فرنگی محقق می‌شود و در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی بسیار مؤثر است. فولات موجود در ترکیبات گوجه‌فرنگی به تعادل سطح هموسیستئین (Homocysteine) کمک می‌کند. هموسیستئین یک اسیدآمینه است که از تجزیه پروتئین به وجود می‌آید و خطر حمله قلبی و سکته را افزایش می‌دهد. بنابراین، تنظیم سطح هموسیستئین توسط فولات موجب حذف یکی از عوامل بیماری‌های قلبی می‌شود. مصرف زیاد پتاسیم نه‌تنها با کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی ارتباط دارد، بلکه برای محافظت از ماهیچه‌ها در برابر تضعیف و تخریب، حفظ تراکم مواد معدنی استخوان و کاهش تولید سنگ‌های کلیه نیز مفید است.

سخن پایانی

به‌طورکلی، مطالعات صورت گرفته بر روی تأثیر گوجه‌فرنگی بر روی قلب نشان می‌دهند که گوجه‌فرنگی یک انتخاب عالی برای قلب ما است و می‌تواند به‌عنوان بخشی از یک رژیم زندگی سالم، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. لازم به ذکر است که هیچ زمانی برای شروع این رژیم غذایی سالم دیر نیست و در هر سنی می‌توانید رژیم غذایی مناسب سن و بدن خود را آغاز کنید. برخی افراد به دنبال مکمل‌هایی می‌گردند که جایگزین مناسبی برای مصرف خود گوجه‌فرنگی باشد. توجه داشته باشید که اگرچه شواهدی مبنی بر تأثیر مکمل‌های لیکوپن بر سلامت قلب وجود دارد، اما بررسی جوانب نشان می‌دهد که خوردن گوجه‌فرنگی انتخاب بهتری است. بنابراین، هنگام برنامه‌ریزی رژیم غذایی بهتر است فراموش نکنید که یک گوجه‌فرنگی را در برنامه هرروز خود قرار دهید.