بذر هیبرید و چالش صادرات محصولات کشاورزی

سال‌هاست که در اخبار مربوط به حوزه کشاورزی در ایران، از اهمیت و ضرورت پرداختن به اصلاح بذر و تلاش برای تولید بذر هیبرید سخن گفته می‌شود. دیگر بر کسی پوشیده نیست که یک بذر خوب و مرغوب تا چه میزان می‌تواند در فرایند تولید محصول به‌صرفه باشد. همچنین تا چه میزان بر ارزش غذایی محصول تأثیر مثبت می‌گذارد.

با در اختیار داشتن بذرهای اصلاح‌شده هم می‌توانید نیاز گیاه به بسیاری از سموم و آفت‌کش‌ها را کاهش دهید و هم کاری کنید که محصول مورد نظر، مغذی و سالم شود. این مسئله در کشاورزیِ صادرات‌محور، اهمیت فراوانی دارد.

 پیش‌تر از گره‌های صادرات محصولات کشاورزی ایرانی سخن گفته بودیم. یکی از مهم‌‌ترین این گره‌ها، مسئله استانداردهای کشور مقصد صادرات محصولات کشاورزی بود. بخش بزرگی از این استانداردها به میزان سموم و آفت‌کش‌هایی که محصول دریافت کرده و همچنین ارزش‌های غذایی آن بستگی دارد.

بنابراین با آگاهی از استانداردهای کشور میزبان، می‌توان در ابتدای فصل کاشت محصول، از بذرهای مناسبی استفاده کرد که خیال صادرکننده را از همان ابتدا، از جهت گذراندن آزمون‌های استاندارد محصول در کشور مقصد، راحت کند.

گلخانه‌های هیدروپونیک آتاویتا، تولیدکننده گوجه فرنگی، فلفل دلمه ای و دیگر محصولات کشاورزی با استفاده از بذرهای هیبرید اصلاح شده، می‌توانند از این منظر الگوی صنعت کشاورزی گلخانه‌ای در کشور ما باشند.

روش‌های اصلاح بذر

حتماً در این سال‌ها، مجموعه اخبار مثبت و منفی بسیاری درباره محصولات تراریخته شنیده‌اید. یکی از پرحاشیه‌ترین موضوعات چند سال اخیر درباره تولید محصولات کشاورزی که مخالفان زیادی هم در ایران دارد و مانند بسیاری مسائل، دامنه مناقشه‌ها بر سر آن، به مسائل سیاسی هم کشیده شده است.

در واقع اصلاح ژنتیکی یا تراریخته که با اختصار آن را GMO می‌نامند و کوتاه شده عبارت «genetically modified organism» است، یکی از سه روش کلی اصلاح بذر در دنیاست.

 در حال حاضر، سه روش کلی برای اصلاح بذر وجود دارد که شامل «گرده افشانی آزاد و در محیط طبیعی»، «اصلاح ژنتیکی یا تراریخته (GMO)» و «هیبریداسیون یا دو رگ گیری» می‌شود.

در میان این سه روش، بذرهای هیبریدی به دلیل روش تولید و همچنین ویژگی‌های مثبتی که دارند، بیشتر از بقیه جلب توجه می‌کنند. بذر هیبریدی به طور مستقیم از پیوند دو والد که از لحاظ ژنتیکی کاملاً از هم متمایز هستند، ایجاد می‌شود و در نهایت به بذری تبدیل می‌شود که دارای ویژگی‌های هر دو والد خواهد بود.

 البته نباید فراموش کرد که این روزها، بذرهای هیبریدی داریم که حاصل بیش از دو گیاه و بعضی حتی حاصل ترکیب ۶ گیاه مختلف هستند.

بذر هیبریدی چه ویژگی‌هایی دارد؟

بذر‌های هیبریدی همان‌طور که از نامشان نیز مشخص است، نسبت به والدین خود برتری کامل دارند؛ چرا که ترکیبی از صفات کیفی و مفید هر دو والد هستند.

این نوع از بذر‌ها برای دست یافتن به ویژگی‌های بهتر، از الحاق دو یا چندین نوع گیاه به دست می‌آیند. به این ترتیب چنانچه کشاورزان برای عملیات کاشت از بذر استفاده می‌کنند، بهترین گزینه برای آن‌ها بذر‌های اصلاح‌شده است.

بذر ترکیبی یا هیبریدی منجر به تولید درختان یا گیاهانی خواهد شد که علاوه بر پایداری و مقاومت بیشتر در برابر آفت‌ها و بیماری‌ها، دارای میوه‌ها و محصولات درشت‌تر و مرغوب‌تری خواهند بود. این بذرها حتی در آخر منجر به تسهیل فرآیند برداشت این محصولات نیز می‌شوند.

کاشت بذر‌های هیبریدی به کشاورزان این اجازه را می‌دهد که دقیقاً بدانند چه چیزی از محصول انتظار می‌رود و از نظر نیاز به آب، حساسیت به بیماری و آفت، نیاز‌های تغذیه‌ای و عملکرد مورد انتظار، چگونه هستند.

همین ویژگی سبب می‌شود تا زمان کمتری صرف کاشت و داشت محصول شود و به این ترتیب کشاورزان بتوانند گیاهان بیشتری را در یک فصل رشدی، پرورش دهند.

 همچنین بسیاری از بذر‌های هیبریدی طراحی شده‌اند تا بتوانند تنش برداشت اولیه، حمل و نقل طولانی مدت و نیز ماندگاری طولانی در قفسه‌های فروشگاه‌های میوه و تره‌بار را تحمل کنند.

بذرهای هیبریدی در گلخانه‌های آتاویتا

توضیحات بالا به خوبی نشان می‌دهد که استفاده از بذرهای هیبریدی می‌تواند چه بازدهی بالایی در تولید محصولات کشاورزی داشته باشد. همین مسئله به همراه راه‌حل‌هایی که در استفاده از این بذر برای تولید محصول استاندارد در بازارهای جهانی وجود دارد، موجب شده که شرکت‌های ارس تارلا امیر و ارس تارلا امین، تولیدکنندگان محصولات آتاویتا، بذر مورد نیاز گلخانه‌هایشان را از میان بذرهای هیبریدی تأمین کنند.

 از آنجایی که اغلب بذرهای مصرفی در گلخانه‌های کشور وارداتی است، تلاش آتاویتا بر آن است که از توان فنی و نیروی انسانی متخصصش بهره ببرد و این محصول را در داخل کشور تولید و به گلخانه‌های آتاویتا و سایر فعالان کشاورزی گلخانه‌ای برساند.

مسئله تأمین و تولید بذرهای اصلاح‌شده مورد نیاز کشاورزی در داخل ایران، یکی از موضوعاتی است که سال‌هاست در سیاست‌های کلی توسعه کشاورزی در ایران بر آن تأکید می‌شود.

از همین رو، شرکت ارس ‌تارلا امیر در مردادماه امسال قراردادی را با مؤسسه تحقیقات باغبانی منعقد کرد تا طی آن بذرهای هیبریدی مورد نیاز کشور را با همکاری این مؤسسه در داخل کشور تولید کند.