استراتژی های مدیریت بیماری ها و آفات در گلخانه گوجه فرنگی

گوجه فرنگی یکی از سبزیجات مهم از خانواده بادمجانیان می‌باشد که به طور وسیعی در سراسر جهان در مزارع و گلخانه‌ها کشت و برداشت می‌شود. گوجه فرنگی مصرف زیادی در صنایع کشاورزی دارد و در ایران نیز تولید آن بیش از 6 میلیون تن است. از آنجایی که محیط گلخانه می‌تواند مکانی مناسب برای بیماری‌های گیاهی باشد، در سال‌های اخیر زارعین گوجه‌فرنگی با تنوعی از بیماری‌ها و آفات جدید مواجه شده‌اند. گرما، رطوبت زیاد، رفت و آمد و… از جمله عوامل بیماری‌زایی هستند. از این رو مدیریت بیماری ها و آفات در گلخانه گوجه فرنگی برای تولید محصولاتی ارگانیک، به حداقل رساندن خطرات زیست محیطی و سلامتی انسان اهمیت ویژه‌ای دارد. در این مقاله قصد داریم به استراتژی های مدیریت آفات در گلخانه های گوجه فرنگی اشاره کنیم.

استراتژی های مدیریت آفات در گلخانه گوجه فرنگی

استراتژی های مدیریت آفات در گلخانه گوجه فرنگی شامل رعایت نکات بهداشتی (از زمان ساخت گلخانه تا قبل از ایجاد بیماری)، استفاده از ضدعفونی کننده خاک و تجهیزات آبیاری، تهویه و تغذیه گیاهان می‌باشد. همانطور که در مقدمه نیز اشاره شد، بسیاری از بیماری‌ ها و آفات در گلخانه گوجه فرنگی به عواملی مانند آب، نور، بستر کشت، دما و… مربوط می‌باشد. در ادامه می‌خواهیم به تمامی این موارد به صورت مفصل بپردازیم:

ساختار گلخانه

همانطور که اشاره شد، مدیریت آفات در گلخانه از زمان ساخت آن شروع می‌شود. بنابراین اولین اصل در مدیریت آفات، ساختار گلخانه است. سازه گلخانه باید از استانداردهای خاصی برخوردار باشد. به عنوان مثال ارتفاع سازه در ساختار گلخانه مهم است. هر چه سقف گلخانه بلندتر باشد، فضای مناسب برای چرخش و تهویه هوا نیز بیشتر شده و کنترل آفات آسان‌تر می‌شود. از این رو استاندارد لازم برای ارتفاع گلخانه باید 3 متر در نظر گرفته شود.

یکی دیگر از مسائل مهم در ساختار گلخانه، درب‌های ورودی آن است. درب‌های ورودی بهتر است برای هر سالن گلخانه، 2 در باشد. همچنین در ساختار گلخانه بهتر است برای تهویه بهتر گلخانه، پنجره نیز در نظر گرفته شود. توصیه می‌شود این پنجره‌ها با استفاده از توری محافظ حشرات پوشانده شوند.

رعایت بهداشت برای مدیریت بیماری ها و آفات در گلخانه گوجه فرنگی

رعایت نکات بهداشتی در مدیریت بیماری‌ ها و آفات در گلخانه گوجه فرنگی ضروری است. قبل از کاشت محصول بهتر است سراسر گلخانه بازرسی شود. درها، دیوارها، توری‌ها و… از جمله مواردیست که باید کنترل شود. استفاده از کف‌پوش‌ها برای کف گلخانه نیز می‌تواند باعث کاهش رشد علفهای هرز و سایر بیماری‌ها شود. نکته دیگر اینکه هیچ محصولی را نباید همزمان با گوجه فرنگی در گلخانه کاشت، حتی برگ‌ها یا میوه‌های آلوده به بیماری را نیز باید به محض مشاهده از گلخانه حذف کرد. از طرفی دیگر استریل و ضدعفونی کردن دست‌ها، پاها و… در زمان رفت و آمد می‌تواند آلودگی‌های ناشی از رفت و آمد را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

ضدعفونی بستر کشت در مدیریت آفات گلخانه گوجه فرنگی

وجود بیماری‌های بستر کشت باعث بروز مشکلات زیادی برای تولید محصولات می‌شود. از روش‌های متعددی می‌توان برای ضد عفونی کردن بستر کشت استفاده کرد. از جمله این روش‌ها می‌توان به استریلیزاسیون، پاستوریزاسیون، ضدعفونی با بخار، ضدعفونی شیمیایی و ضد عفونی با خورشید اشاره کرد. این روش‌ها در کنترل و مدیریت قارچ ها و بیماری ها بسیار موثرند.

تهویه، کنترل دما و کاهش رطوبت

یکی دیگر از عواملی که نقش اصلی را در حفظ سلامت محصولات گلخانه‌ای ایفا می‌کنند، کنترل دما و کاهش میزان رطوبت است. به عنوان مثال در طول فصل‌ زمستان، چرخش محدود هوا باعث ایجاد شرایط مرطوب در گلخانه‌ها می‌شود و در نتیجه آلودگی قارچی و باکتریایی نیز افزایش می‌یابد. از این رو استفاده از سیستم گرمایشی (بخاری های فن دار) در فصول سرد و استفاده از سیستم خنک کننده گلخانه در فصول گرم سال، باعث به وجود آمدن دمای مطلوبی در گلخانه‌ها می‌گردد.

آبیاری

برای رشد و تولید گوجه فرنگی، آبیاری باید بصورت پیوسته و به میزان کافی صورت گیرد. آبیاری مداوم می‌تواند باعث ایجاد پوسیدگی و یا ترک خوردگی میوه شود. از این رو آبیاری قطره‌ای بهترین روش برای پرورش این گیاه است. خیس شدن برگ‌ها در زمان آبیاری ممکن است باعث بروز بیماری در شاخ و برگ گیاه بشود از این رو برای پیشگیری از این مشکل باید از خیس شدن برگ‌ها جلوگیری نمود. علاوه بر این کیفیت آب آبیاری نیز در تولید محصولات با کیفیت، موثر است.

آفات مهم گلخانه گوجه فرنگی

همانطور که تا این قسمت مقاله همراه ما بودید، آفات مهمترین عامل در انتقال ویروس‌ها به گیاهان می‌باشند. از جمله روش‌های جلوگیری از ورود آفات می‌توان به نصب توری در پنجره‌ها و دریچه‌ها، اشاره کرد. از سویی دیگر استفاده از تله‌های چسبنده زرد برای به دام انداختن آفات بسیار موثر است. ما در مقاله “نکاتی در مورد نحوه شناسایی، نظارت و به دام انداختن آفات” به صورت مفصل در این مورد صحبت کرده ایم. در ادامه می‌خواهیم به انواع آفات مهم گوجه فرنگی اشاره کنیم:

کرم میوه گوجه فرنگی

کرم میوه، یکی از شایع‌ترین آفات گوجه فرنگی است. این کرم با خوردن برگ و میوه باعث سوراخ کردن میوه و عدم بازارپسندی محصول می‌شود. در صورت نبود میوه، این کرم به جوانه و گل‌های گیاه حمله می‌کند. از آنجایی که این نوع کرم‌ها سریعا میوه را سوراخ کرده و وارد می‌شوند، استفاده از حشره‌کش پس از نفوذ به میوه چندان موثر نخواهد بود. بنابراین باید از روش‌های دیگری برای کنترل جمعیت آفات استفاده کرد. مطالعات نشان می‌دهند کمبود کلسیم در گوجه فرنگی رابطه مستقیمی با افزایش ابتلا به این نوع آفات را دارد. از این رو استفاده از کود‌های کلسیمی نه تنها باعث کاهش پوسیدگی گیاهان می‌شود، بلکه خسارات ناشی از این نوع آفات را نیز کاهش می‌دهد.

مگس سفید گلخانه ای

یکی دیگر از آفاتی که خسارات زیادی به گلخانه گوجه فرنگی وارد می‌کند، مگس سفید گلخانه ای است. این مگس‌ها اغلب در سطوح زیرین برگ‌ها دیده شده و باعث صیقلی شدن برگ‌ها می‌شوند. مگس سفید علاوه بر خسارت مستقیم به محصول، ناقل بیماری‌های ویروسی نیز هستند. این آفت از شیره گیاهان تغذیه می‌کنند و با ترشح عسلک همراه هستند. استفاده از تله‌های چسبنده زرد رنگ نیز برای کنترل این نوع آفت باعث شکار انبوه و کاهش چشمگیر جمعیت آفات می‌شود.

کنه

یکی دیگر از آفاتی که در مدیریت آفات گلخانه گوجه فرنگی باید به آن توجه کرد، کنه ها هستند. کنه ها عمدتا در آب و هوای گرم و خشک پدید می‌آیند. این آفات با قرار گرفتن در سطح زیرین برگ‌ها شروع به تغذیه از آن می‌کنند. ساده‌ترین راه برای شناسایی آنها قرار دادن کاغذ سفید زیر برگ و ضربه به آن است. سپس می‌توان کنه‌ها را در حال حرکت روی برگ مشاهده کرد.

شته؛ از آفات گلخانه گوجه فرنگی

از دیگر آفات گلخانه گوجه فرنگی می‌توان به شته‌ها اشاره کرد. این آفات با مکیدن شیره سلولی برگ‌ها، باعث پژمردگی آنها و تولید عسلک روی گیاهان می‌شوند. این آفت نیز به طور مستقیم و غیر مستقیم با انتقال ویروس باعث خسارت به گلخانه‌ها میگردد. استفاده از تله‌های زرد چسبناک، استفاده متعادل از کودها و… از جمله مواردیست که باعث پیشگیری و کنترل این آفات می‌شوند.

تریپس

تریپس از جمله آفاتی است که کنترل آن در گلخانه مشکل است. چرا که این نوع آفات تولیدمثل سریعی دارند و علاوه بر این ناقل بیماری‌های ویروسی مانند ویروس لکه‌ای گوجه‌فرنگی و ویروس لکه نکروز هستند. تله‌های چسبنده صورتی رنگ بهترین گزینه برای جذب تریپس هستند. با رعایت اصول بهداشتی در گلخانه، می‌توان از بروز این آفات جلوگیری کرد. از دشمنان طبیعی این آفات می‌توان به کفشدوزک‌ها و کنه‌های خاکزی اشاره کرد.

کنترل بیولوژیک آفات در گلخانه‌های آتاویتا

کنترل بیولوژیک آفات یا بازداری زیستی آفت‌ها (Biological Pets Control) به کاهش جمعیت آفت‌ها به وسیله دشمنان طبیعی مبتنی بر نقش فعال انسان، می‌گویند. مهمترین نکته در کنترل بیولوژیک، شناخت درست آفات و دشمنان طبیعی آنهاست. همانطور که گفته شد، استفاده از تکنیک‌های کنترل بیولوژیک آفات به جهت حفظ سلامت محیط زیست و همچنین مصرف کنندگان مواد غذایی اهمیت بسیار زیادی دارد. در این روش از دشمنان طبیعی آفات برای از بین بردن بیماری‌های گیاهان استفاده می‌شود. کنترل بیولوژیکی آفات در گلخانه هیدروپونیک ارس تارلا امیر تحت عنوان برند آتاویتا نیز صورت می‌گیرد. در این مجموعه برای از بین بردن آفات از سن‌های شکارگر استفاده می‌گردد.