گرده افشانی طبیعی در گلخانه با استفاده از زنبور عسل و سایر حشرات مفید

اگر بخواهیم از تاریخچه استفاده از زنبور عسل در گلخانه بگوییم، از اواخر دهه 80 از زنبورهای عسل برای گرده افشانی محصولات گلخانه ای استفاده می‌شود. امروزه بهترین و مطمئن‌ترین منبع برای گرده افشانی، زنبورها هستند، به خصوص در محصولاتی مانند گوجه فرنگی. همانطور که قبلا در مقاله “نقش زنبور بامبل در افزایش تولید محصولات گلخانه ای” گفته شده، زنبورهای بامبل رایج‌ترین گونه‌ای از زنبورها هستند که برای گرده افشانی طبیعی در گلخانه از آن استفاده می‌شود. در این مقاله میخواهیم در مورد گرده افشانی طبیعی در گلخانه با استفاده از زنبور عسل و سایر حشرات مفثید صحبت کنیم.

شرایط بهینه برای گرده افشانی طبیعی در گلخانه

بسیاری از عوامل زنده و غیر زنده می‌توانند بر کیفیت گرده افشانی در محصولات گلخانه ای تأثیر بگذارند. از طرفی دیگر قدرت و تناسب اندام گیاه نیز برای رسیدن به گرده افشانی خوب اهمیت دارد. مثلا بسیاری از شاخه‌های جانبی برای رشد محصول باقی می‌مانند و یک دوره زمانی دیگر با تعداد زیادی گل وجود خواهد داشت. همچنین مقدار آبی که به گیاهان داده می‌شود نیز می‌تواند بر کیفیت گرده و همچنین رشد خود کندو نیز تاثیر بگذارد.

از سویی دیگر شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و نور، حیاتی‌ترین نقش را در گرده افشانی بهینه دارد. به صورت کلی دما و رطوبت نسبی به ترتیب بین 23-28 oC و 60-75٪ ترکیبی عالی برای گرده افشانی می‌باشد. دمای بالای 30 درجه باعث می‌شود زنبورها در داخل کندو بمانند و به جای جمع‌آوری گرده، زمان بیشتری صرف تنظیم دما کنند. در دماهای بالا توصیه می‌شود از اقداماتی مانند صفحات سایبان و یا سیستم‌های خنک کننده استفاده شود. ما قبلا در مقاله “کاربردهای صفحات سایبان در گلخانه هیدروپونیک” در این مورد صحبت کرده‌ایم.

توصیه‌هایی برای قرار دادن کندو زنبور عسل برای گرده افشانی در گلخانه

• کندو باید تا زمان قرارگیری نهایی به صورت عمودی حمل شو.
• توصیه می‌شود کندو را در مکان‌هایی که نشتی آب وجود دارد یا ممکن است محیط اطراف کندو خیس شود، قرار ندهید.
• از مسدود نشدن سوراخ‌های پرواز زنبور باید اطمینان حاصل کنید.
• سوراخ‌های خروجی دو کندو نباید رو به روی یکدیگر قرار داده شود.
• کندوها را در قسمت پایین محصولات قرار دهید تا سایه به اندازه کافی وجود داشته باشد.
• بعد از حمل کندو حداقل بمدت 2 ساعت صبر کنید تا زنبورها آرام و مستقر شوند.
• پس از باز کردن کندو را حرکت ندهید و به آن ضربه وارد نکنید.
• در کندوی بدون قند، زنبورها ممکن است همچنان فعال باشند. از این رو باید بصورت مرتب کندو را با آب قند تامین کنید.
• سعی کنید مورچه‌ها را از اطراف کندو دور نگه دارید.

سازگاری با محصولات گیاهی

همانطور که می‌دانید اغلب کشاورزان محصولات خود را در برابر آفات و بیماری‌های مختلف با موادی که ممکن است برای گرده افشان‌ها سمی باشند، اسپری می‌کنند. از این رو تولیدکنندگان زنبور عسل اطلاعاتی جامع در مورد سازگاری محصولات حفاظت از گیاه (PPP) با زنبورها را ارائه می‌کنند. این مواد به زنبورهای عسل هیچ آسیبی نمی‌رسانند. تنها کافیست قبل از استفاده بمدت چند ساعت کندوها بسته بمانند. در صورتیکه تولیدکنندگان اختلال قابل توجهی در رفتار گرده‌افشان‌ها مانند اندازه جمعیت و… تشخیص دهند، باید محصول مورد استفاده برای دفع آفات، تغییر کند و یا میزان آن کاهش یابد.

گرده افشانی حشرات مفید در گلخانه

باید بگوییم هر چقدر زیستگاه اطراف یک مزرعه متنوع باشد (بخصوص گیاهان و جانداران مختلف)، تعداد حشرات مفید بیشتری وجود خواهند داشت. همانطور که می‌دانید کاهش مواد شیمیایی و مصنوعی در یک مزرعه باعث می‌شود حشرات مفید تا حد زیادی افزایش یابند. بسیاری از آفت کش‌ها طیف وسیعی داشته و می‌توانند اثرات نامطلوبی بر حشرات مفید داشته باشند. اغلب حشرات از شهد و گرده به عنوان غذای مکمل استفاده می‌کنند. مثلا مگس شناور از حشراتی است که از منابع مختلفی تغذیه می‌کند. این درحالیست که لاروها می‌توانند از مواد آلی یا سایر حشرات به عنوان شکارچی تغذیه کنند.

برخی از حشرات مانند زنبورهای عسل و پروانه‌ها نقش مهمی در گرده افشانی داشته و جزو حشرات مفید در نظر گرفته می‌شوند. اغلب حشرات مفید، شکارچیان طبیعی گلخانه نیز محسوب می‌شوند که از انواع مختلفی از طعمه‌ها تغذیه می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان به عنکبوت‌ها و کنه‌های شکارچی اشاره کرد. به عبارت کلی حشرات گرده افشان، حشرات شکارچی و شکارچیان غیر حشره‌ای که به کنترل و دفع آفات کمک می‌کنند، به عنوان حشرات مفید شناخته می‌شوند.

اغلب زیادی از این گونه حشرات به صورت مستقیم در گرده افشانی محصولات گلخانه نقش دارند. از جمله آن می‌توان به 2 راسته مهم حشرات که در گرده افشانی گیاهان زراعی نقش مهمی ایفا می‌کنند، اشاره کرد:

• راسته بال غشائیان: مورچه‌ها، زنبورهای عسل و زنبورهای معمولی
• راسته بزرگ دوبالان: مگس ها

گرده‌افشانی طبیعی در گلخانه های ارس تارلا امین و امیر

همانطور که در این مقاله مطالعه کردید، اهمیت زنبور عسل در زراعت و باغبانی به حدی می‌باشد که بدون حضور آن ممکن است تکثیر بسیاری از گیاهان با مشکل رو به رو شود. مطالعات نشان می‌دهد بدون حضور زنبورهای عسل، تولید محصولات زراعی و درختان میوه‌ای ممکن است تا حدود 50 الی 80 درصد کاهش یابد. در گلخانه های ارس تارلا امین و امیر تحت عنوان برند آتاویتا، از گرده افشانی طبیعی در گلخانه های گوجه فرنگی استفاده می‌شود که باعث شده است تا حد زیادی بهره‌وری و عملکرد محصولات افزایش یابد.