صفر تا صد کاشت هیدروپونیک گوجه فرنگی

امروزه یک روش جدید و کاملا خلاقانه در دنیای کشاورزی رواج پیدا کرده است. با کاشت هیدروپونیک یا آب‌کشت، می‌توان اقدام به تولید محصولات کشاورزی بدون نیاز به خاک و سموم مخصوص کشاورزی نمود. کشاورزی با این روش به مراتب نیاز کمتری به آب دارد و بیشتر توسط محلول‌های مغذی به پرورش محصول پرداخته می‌شود. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی صفر تا صد کاشت هیدروپونیک گوجه فرنگی بپردازیم.

در کدام شهرهای ایران می‌توان کاشت هیدروپونیک گوجه فرنگی را انجام داد؟

امروزه کشت به‌صورت هیدروپونیک محبوبیت بسیار زیادی پیدا کرده است و ما می‌توانیم این مژده را به شما بدهیم که این نوع کشت هیچ‌گونه محدودیت مکانی ندارد و در تمام استان‌ها و شهرهای ایران شما می‌توانید اقدام به کشت هیدروپونیک کنید. تغییرات فصلی و آب‌وهوایی هیچ تأثیری بر روی این کشت ندارند و شما در هر شهری که باشید می‌توانید گلخانه هیدروپونیک خودتان را داشته باشید و به کشت گوجه فرنگی نیز بپردازید.

شرایط اولیه برای کاشت هیدروپونیک گوجه فرنگی

قبل از اینکه اقدام به کشت گوجه فرنگی نمایید، باید نکاتی را در نظر داشته باشید و در طول سال رعایت کنید تا نهایتا محصول مرغوب و باکیفیتی داشته باشید.

تنظیم دما

اولین قدم برای آب‌کشت گوجه، تنظیم دمای گلخانه است. شما باید دمای گلخانه خود را در روز بین 21 تا 27 درجه سانتی‌گراد نگه دارید. شب‌ها نیز دما باید جداگانه تنظیم شود؛ به این‌گونه که در شب دمای گلخانه بین 16 تا 18 درجه باشد. توجه کنید که در شب و روزهای سرد و ابری حداقل هوای گلخانه باید 16 و 21 درجه سانتی‌گراد و در شب و روزهای آفتابی و گرم 18 و 27 درجه سانتی‌گراد باشد. همچنین تهویه گلخانه باید در هوای آفتابی روزی یک بار و در هوای ابری روزی دو بار به‌خوبی انجام شود. پس شما باید قبل از کشت هیدروپونیک اطمینان حاصل کنید که تجهیزاتتان قادر به فراهم کردن این شرایط باشند. لازم به ذکر است که رطوبت گلخانه آب‌کشت گوجه فرنگی نباید از 90 درصد بیشتر شود.

انتخاب رقم گوجه فرنگی

انتخاب رقم مناسب برای کشت گوجه فرنگی مانند کشت سایر محصولات، اهمیت بسیار زیادی دارد و باید دقیق انتخاب شود. واریته های مختلفی از گوجه فرنگی را می‌توانید در بازار پیدا کنید. نهایتا شما باید رقمی را برگزینید که دارای اندازه و فرم مناسبی باشد. همچنین رقم انتخابی باید تحمل بیشتری در شرایط گلخانه‌ای و در برابر آفات داشته و رشد آن نیز نامحدود باشد. رقم‌های هیبریدی مانند نمارین و نورا برای کشت هیدروپونیک مناسب هستند.

یافتن مخلوط مناسب برای فراهم کردن بستر رشد

همان‌طور که گفتیم کشت هیدروپونیک درواقع کشت بدون خاک است، پس برای این کشت باید بستری انتخاب شود که بتواند به‌خوبی در جهت تنظیم و مدیریت رساندن آب و محلول مغذی اقدام کند. برای اینکه گیاه در سلامت کامل رشد کند، باید به آن تغذیه و آب کافی برسد. برای پی بردن به میزان ظرفیت بسترهای کشت هیدروپونیک، تحقیقات گسترده‌ای صورت گرفته است تا بتوان یک بستر مناسب خدمت زراعت‌کاران معرفی نمود.

به‌طورکلی برای کشت غیرخاکی از بسترهای پرلیت و کوکوپیت استفاده می‌شود. آزمایش‌های مختلفی روی مخلوط این دو ماده انجام گرفته است تا بتوان مخلوطی پیدا کرد که بیشترین ظرفیت نگهداری آب را دارد. نتایج آزمایش‌ها نشان داد که مخلوط پرلیت و کوکوپیت با نسبت 1 به 9 و بعد از آن مخلوط پرلیت و کوکوپیت با نسبت 4 به 6 بهترین بازدهی را دارند. البته لازم به ذکر است که شما مخلوط مناسب را باید متناسب با نیاز آبی رقم گوجه فرنگی و همچنین ظرفیت هر گلدان انتخاب کنید. مخلوط دیگری که برای بستر رشد گوجه فرنگی می‌توانید استفاده کنید، مخلوط الیاف و فیبر نارگیل با خاک رس است.

راه‌اندازی سیستم‌های آبیاری در کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی

سیستم آبیاری در کشت هیدروپونیک اهمیت بسیار زیادی دارد. قبل از اینکه اقدام به کاشت نمایید، حتما باید سیستم آبیاری را به‌خوبی راه‌اندازی کنید. سیستم‌های مختلفی برای آبیاری کشت هیدروپونیک وجود دارد که در قسمت بعد با آن‌ها آشنا خواهیم شد.

معرفی رایج‌ترین سیستم‌های آبیاری در کشت هیدروپونیک

سیستم آبیاری غیرفعال

در این مدل سیستم آبیاری هیچ نیازی به پمپ آب، الکتریسیته و… وجود ندارد. سیستم آبیاری منفعل، بیشتر برای آبیاری گیاهان آپارتمانی به کار می‌رود و تنها قرار گرفتن ریشه گیاه در داخل آب و محلول غذایی کفایت می‌کند.

سیستم آبیاری فعال

در این مدل، گیاهان در ردیف‌های طولانی و شیب‌دار قرار گرفته‌اند. آب و مواد مغذی موردنیاز آن‌ها به‌صورت چرخشی توسط پمپ در حرکت بوده و حین همین حرکت به گیاهان می‌رسد. گیاهان در این سیستم، مواد مغذی موردنیاز خود را حین حرکت آن‌ها دریافت می‌کنند و زمانی که چرخه حرکتی به پایان برسد، باقی‌مانده مواد غذایی به محفظه اولیه خود باز می‌گردد.

سیستم آبیاری کشت زیر آب

این روش با نام علمی DWC نیز شناخته می‌شود و عملکرد آن به این صورت است که ریشه‌های گیاهان در محلول آب و مواد مغذی موردنیاز گیاه غرق می‌شوند. سپس به کمک یک پمپ، جریان هوا به داخل مخزن محلول پمپاژ می‌شود و به ریشه گیاهان می‌رسد.

سیستم آبیاری NFT

این سیستم نسبت به سایر سیستم‌های معرفی‌شده ارزان‌قیمت‌تر بوده و برای کشت خانگی نیز مناسب است. در این سیستم آب و محلول‌های مغذی به کمک پمپ و به‌صورت قطره‌ای به ریشه گیاهان می‌رسند؛ اما درصد بیشتری از ریشه گیاه در تماس با هواست و اکسیژن دریافت می‌کند؛ به همین خاطر محصول نهایی، کیفیت بهتری خواهد داشت.

سیستم آبیاری به روش جزر و مد

در این سیستم به یک زمان‌سنج و یک پمپ آب نیاز است. عملکرد سیستم به این صورت است که ریشه‌ها مدت‌زمانی را در محلول آب و مواد مغذی قرار می‌گیرند، سپس محلول تخلیه‌شده و هوا اطراف ریشه‌ها را پر می‌کند. تنظیم اینکه چه زمان آب وارد و خارج شود به عهده زمان‌سنج تعبیه‌شده در سیستم است. این روش به نام سیل و تخلیه نیز شناخته می‌شود.

سیستم آبیاری قطره‌ای

در این روش نیز نیاز به پمپ آب بوده و به کمک آن آب از روزنه‌های کوچک خارج می‌شود و قطره‌قطره بر روی ریشه گیاه می‌چکد. استفاده از آبیاری قطره‌ای، روشی هوشمندانه برای صرفه‌جویی در مصرف آب بوده، همچنین این روش بازده به‌مراتب بیشتری نسبت به سایر سیستم‌های آبیاری دارد.

تجهیزات موردنیاز برای هریک از روش‌های آبیاری بالا را بیان کردیم. شما می‌توانید با توجه به شرایط خود نظیر بودجه، محل کشت و … از بین آن‌ها بهترین گزینه را انتخاب کنید.

مراحل کاشت گوجه فرنگی

حال که با شرایط کاشت گوجه فرنگی به‌صورت هیدروپونیک آشنا شدید، به سایر مراحلی که باید طی کنید، می‌پردازیم. آب‌کشت گوجه فرنگی را باید طی مراحل خاص و به ترتیب انجام دهید تا نتیجه دلخواهی بگیرید.

آماده‌سازی بستر رشد

امروزه کشت هیدروپونیک در بسترهای مختلفی انجام می‌شود. کیسه رشد یا اصطلاحا گروبگ یکی از بسترهایی است که کشت گوجه فرنگی می‌تواند درون آن انجام شود. محتویات گروبگ‌ها در واقع همان کوکوپیت و پرلیت با نسبت‌های متفاوت بوده که به خواست مشتری پر می‌شوند. کشت هیدروپونیک در این کیسه به خاطر شرایط خاصی که دارند، سخت خواهد بود.

بستر بعدی که می‌توانید برای این نوع کشت انتخاب کنید، بستر گلدانی است. در این مدل، گیاهان در گلدان‌های مخصوص، با تراکم‌های مختلف قرار می‌گیرند و محلول‌های غذایی موردنیاز به‌صورت قطره‌ای در اختیار آن‌ها قرار داده می‌شوند. اگر گلدان‌ها به‌صورت عمودی و بر روی هم قرار گرفته باشند، آبیاری آن‌ها به کمک پمپ انجام خواهد شد.

بستر کشت بعدی پشم سنگ است. پشم سنگ را می‌توان از اصلی‌ترین بسترهای کشت هیدروپونیک معرفی کرد. ویژگی‌های منحصربه‌فرد پشم سنگ نظیر عایق حرارتی بودن، خنثی بودن به ترکیبات شیمیایی، سازگار بودن با محیط‌زیست، داشتن بافت نرم و متخلخل و … باعث شده است تا کشت در این بستر، نهایتا به پرورش محصولات سالم و باکیفیتی منجر شود.

کاشت بذر در سینی‌های مخصوص

برای اینکه آفات مختلف را وارد سیستم هیدروپونیک خود نکنید، بهتر است خودتان بذر گوجه فرنگی را بکارید. برای این کار شما باید بذر گوجه فرنگی را در سینی گلخانه‌ای که با مواد مخصوص بستر پر شده است بکارید. قبل از اینکه مواد مخصوص بستر رشد را در سینی بریزید، بهتر است آن‌ها را در آبی با PH برابر 4.5 مدتی بخیسانید. همچنینن می‌توانید روی سینی مخصوص کشت، یک پلاستیک شفاف قرار دهید تا رطوبت در بستر کشت حفظ شود و بذرها زودتر جوانه بزنند.

تأمین مواد مغذی با استفاده از محلول غذایی و نگهداری سینی در شرایط مطلوب

برای اینکه بذرهای گوجه فرنگی به‌خوبی جوانه بزنند، می‌توانید از مواد مغذی برای آن‌ها استفاده کنید. بعد از کاشت بذرها داخل سینی مخصوص، باید در روز به مدت 12 ساعت سینی را زیر منبع نور قرار دهید. دقت کنید که نور تابشی به ریشه‌ها نتابد؛ زیرا ممکن است به آن‌ها آسیب برساند.

انتقال نشاء و تنظیم کردن شرایط بستر رشد

باید تا زمانی که ریشه‌ بذرهای گوجه فرنگی از سینی بیرون نزده‌اند و اولین برگ حقیقی سبز نشده است، آن‌ها را درون سینی مخصوص نگه دارید. بعد از آن می‌توانید آن‌ها را به سیستم هیدروپونیک منتقل کنید. بهتر است آن‌ها را در بستر رشد در فواصل 25 تا 30 سانتی‌متری از یکدیگر بکارید. شرایط بستر رشد و کاشت گیاهان گوجه فرنگی را باید مطابق با سیستم آبیاری که انتخاب نموده‌اید، انجام دهید. به‌صورت کلی 10 تا 14 روز بعد از کاشت بذر، می‌توانید گیاهان ریشه زده را درون سیستم هیدروپونیک بکارید.

نکات مهم در نگهداری از بذرها بعد از کاشت

حال که با انواع بستر رشد و همچنین سیستم‌های آبیاری و نحوه کشت هیدروپونیک آشنا شدیم، باید نکات مهمی که برای نگهداری از بذرها بعد از کشت وجود دارد را نیز بدانیم.

روش درست آبیاری

همان‌طور که گفتیم متناسب با بستر و نحوه کشت، شما می‌توانید سیستم آبیاری‌های مختلفی را انتخاب کنید. در ابتدای کشت سعی کنید طوری زمان‌بندی کنید که پمپ آبیاری شما هر 2.5 ساعت یک‌بار به مدت 30 دقیقه روشن شود و به آبیاری بذرهای کاشته شده بپردازد. اگر بذرهای شما ریشه‌های نازکی دارند باید میزان آبیاری را کاهش دهید و چنانچه آثاری از پژمردگی در گیاهان خود می‌بینید، آبیاری را زیاد کنید.

همچنین موقع شکوفه دادن گیاهان گوجه فرنگی، می‌بایست میزان آبیاری آن‌ها را افزایش دهید. به‌صورت کلی روش درست آبیاری به این صورت است که بعد از اتمام چرخه آبی و قبل از شروع شدن چرخه بعدی، ماده‌ای که ریشه‌ها در آن قرار گرفته‌اند، کاملا خشک شده باشد.

روش صحیح هرس کردن گیاه و میوه

هرس کردن شاخه‌های گیاه در این نوع کشت به معنای شکستن ساقه‌ها با دست، به جای بریدن با قیچی است. چراکه در صورت آلوده بودن قیچی، ممکن است بوته گوجه فرنگی نیز دچار آفت شده و از بین برود. برخی از گیاهان گوجه فرنگی دارای رشد محدود بوده و برخی دیگر از آن‌ها به‌صورت نامحدود رشد می‌کنند که نیاز به هرس کردن دارند. هرس کردن گوجه فرنگی باید از سمت پایین به سمت بالا انجام شود و هر شاخه‌ای که وجودش غیرضروری است باید حذف شود. دقت کنید که یک‌بار در هفته باید بوته‌های گوجه فرنگی را هرس کنید و شاخه‌های پایینی را که میوه تولید نمی‌کنند از بین ببرید.

روش قیم گذاری

وقتی‌که بوته‌های گوجه فرنگی میوه می‌دهند، ممکن است در اثر سنگینی میوه‌هایشان خم شده و با بستر رشد تماس پیدا کنند. اگر بوته با خاک تماس پیدا کند، احتمال دارد انواع بیماری‌ها از طریق مواد موجود در بستر رشد، به آن راه پیدا کنند و باعث از بین رفتن آن شوند. پس باید قبل از این اتفاق، به‌خوبی آن‌ها را قیم گذاری نمود. گوجه فرنگی‌های هم با رشد محدود و هم نامحدود، نیاز به توجه دارند. باید به هنگام جوانی بوته‌ها و قبل از مریض شدنشان آن‌ها را با ریسمان به یک قیم یا نگهدارنده وصل کنید. قیم‌های استفاده‌شده می‌توانند از جنس چوب، بامبو و یا پلاستیک باشند.

گردافشانی گیاه

در کشت هیدروپونیک حشره‌ای وجود ندارد که بتواند کار گردافشانی را انجام دهد؛ پس به هنگام شکوفه دادن بوته‌ها خودتان باید این کار را انجام دهید. برای گردافشانی باید صبر کنید تا گلبرگ‌ها باز شده و به عقب برگردند. سپس یک قلموی نرم و لطیف را با گرده‌های جمع شده بر روی پرچم‌ها تماس دهید و سپس اطراف مادگی آن را نیز لمس کنید. برای این‌که گردافشانی به‌خوبی انجام شود و بوته‌ها محصول خوبی بدهند، باید این کار را روزانه تکرار کنید.

زمان مناسب برای برداشت گیاه

زمان مناسب برداشت گوجه فرنگی‌های مختلف مثل گوجه گیلاسی و… متفاوت است. به‌طورکلی می‌توان گفت زمان مناسب برای برداشت گوجه فرنگی، وقتی است که میوه‌ها به رنگ صورتی درآمده و سفت باشند. گوجه فرنگی‌های رسیده را باید در دمای 7 تا 10 درجه سانتی‌گراد نگهداری کنید. اگر قصد دارید محصولات را برای مدت طولانی نگه دارید، باید رطوبت محل نگهداری را بین 85 تا 90 درصد تنظیم کنید؛ در این صورت عمر محصول برداشتی بیشتر خواهد شد.

سخن پایانی

در این مقاله به آموزش صفرتا صد کاشت هیدروپونیک گوجه فرنگی پرداختم و تمام شرایطی که باید برای برداشت یک محصول باکیفیت رعایت شود را بیان کردیم. علاقه‌مندان به کشت گوجه فرنگی می‌توانند با مطالعه کامل و دقیق این مقاله، حتی در خانه نیز اقدام به کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی کنند. کشت گوجه فرنگی در سه مرحله شرایط پیش از کشت، مراحل کاشت و همچنین نگهداری از بذرهای کاشته شده در این مقاله بررسی شده است.