6 عاملی که باعث ارتقای کیفیت گوجه فرنگی تولیدی در ایران می‌شوند؛

امروزه کشت گوجه فرنگی دچار تغییر و تحولات قابل توجهی شده است که بر روی کیفیت محصول نهایی تأثیر بسیار زیادی می‌گذارد. عواملی نظیر نوع بذر، شیوه‌ دفع حشرات، نحوه آبیاری و تغذیه گیاه و… بر روی روند رشد گیاه و کیفیت گوجه فرنگی تولیدشده بسیار تأثیرگذار هستند. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی عواملی که باعث بهبود کیفیت گوجه فرنگی تولیدی ایران شده‌اند، بپردازیم.

1- نوع بذر گوجه فرنگی

برای کشت گوجه فرنگی به‌صورت معمول از کشت یا نشاء استفاده می‌کنند. از بذر گوجه فرنگی برای کشت در زمین‌های بزرگ و کوچک می‌توان استفاده نمود. کشت بذر باید طبق اصول خاصی انجام شود. بذر باید در عمق مناسبی در خاک فرو رود و آبیاری آن نیز به‌اندازه مناسبی باشد. بذرهای گوجه فرنگی دارای ارقام متفاوتی هستند. هرکدام از این دانه‌ها منجر به تولید گوجه فرنگی‌های مختلف با ویژگی‌های متفاوتی می‌شوند.

بنابراین قبل از کشت گوجه فرنگی باید با ارقام بذرهای آن به‌طورکلی آشنا شوید. استفاده از بذر مرغوب و باکیفیت با رقم درست، باعث شده تا کیفیت گوجه فرنگی تولیدی در ایران بسیار بهتر از گذشته شود. رقم تیفانی یکی از ارقامی است که امروزه مورد توجه کشاورزان و زراعت‌کاران واقع شده و برای کشت انبوه از آن استفاده می‌شود. از ویژگی‌های تیفانی می‌توان به زودرس بودن پرباری محصول اشاره کرد. گوجه فرنگی تولیدشده از رقم تیفانی، صادراتی و بسیار باکیفیت بوده و در برابر انواع بیماری‌ها و آفات از مقاومت بسیار بالایی برخوردار است.

از دیگر بذرهای پرطرفدار، می‌توان به رقم کرال اشاره کرد. محصول این بذر نیز زودرس و بسیار پربار بوده و به خاطر کیفیت بالایی که دارد بخشی از آن صادر می‌شود. بذر کرال نیز در برابر آفات و بیماری‌های مختلف مقاومت نسبتا بالایی دارد.

رنگ و وزن گوجه فرنگی به‌صورت کاملا مستقیم به رقم بذر آن وابسته است. همین امر باعث شده تا کشاورزان قبل از کشت، درباره مشخصات هر بذر به‌خوبی تحقیق کرده و نهایتا نمونه‌ای را انتخاب کنند که محصول نهایی آن کاملا قرمز رنگ بوده و وزن نسبتا متعادلی داشته باشد.

کاشت نشاء روشی است که به‌ عنوان جایگزین بذر استفاده می‌شود و امروزه در جهان بسیار پرکاربرد است. برای پرورش و کاشت نشاء باید اطلاعات خاصی را در اختیار داشت تا بتوان کشت خوبی انجام داد. نشاء پیوندی نیز یک روش دیگر محسوب می‌شود که افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری‌های مختلف را به دنبال دارد.

2- نحوه دفع حشرات مزاحم

طبیعتا کشت در فضای آزاد، آسیب‌های حشرات مزاحم را نیز به دنبال خواهد داشت. وجود این آفات و حشرات مزاحم تأثیر مستقیمی بر کمیت و کیفیت محصول نهایی خواهد گذاشت. کشاورزان ایرانی امروزه از روش‌های مختلفی برای از بین بردن آفات مربوط به گوجه فرنگی استفاده می‌کنند که برخی از آن‌ها درست و به‌جا بوده و استفاده از برخی دیگر، توصیه نمی‌شود.

روشی که از دیرباز بوده و حتی امروزه هم برخی از کشاورزان آن را برای از بین بردن آفات و حشرات مزاحم انتخاب می‌کنند، استفاده از انواع سموم و آفت‌کش‌های شیمیایی است. در چند سال اخیر که علوم کشاورزی پیشرفت چشمگیری کرده است، پژوهشگران به این نکته دست یافته‌اند که استفاده از سموم شیمیایی برای از بین بردن آفت‌های تأثیرات بسیار منفی بر روی سلامت محصول نهایی، سلامت انسان و همچنین محیط‌زیست می‌گذارد.

استفاده از این محصولات باعث می‌شود کیفیت گوجه فرنگی تولیدشده به میزان قابل‌توجهی کاهش پیدا کند. سموم استفاده ‌شده حتی با شستن محصول نیز به‌طور کامل از روی آن پاک نشده، وارد بدن انسان می‌شوند و بر روی سلامتی او تأثیر بسیار زیادی می‌گذارند. مضرات این روش پاک‌سازی باعث شده است تا در کشاورزی نوین از روش مبارزه بیولوژیک با آفات استفاده کنند.

در این روش جدید ابتدا به بررسی و شناسایی نوع آفت موجود می‌پردازند و بعد از آن به دنبال دشمن آفات موجود می‌گردند. درواقع پایه این روش اینگونه است که برخی حشرات به مبارزه با برخی دیگر از حشرات می‌روند. توجه داشته باشید که همه حشرات برای کشاورزی مضر نبوده و آفت شناخته نمی‌شوند؛ بلکه بالعکس حضور برخی از آن‌ها در فرآیندهای مختلف کشاورزی نظیر گرده‌افشانی بسیار مفید واقع می‌شود.

در این روش مبارزه با آفات، از حشراتی با عنوان حشرات شکارگر استفاده می‌شود و عمل دفع به‌صورت کاملا طبیعی صورت می‌گیرد. طبیعی بودن این روش دفع باعث شده تا هیچ‌گونه تأثیر منفی بر روی کیفیت محصولات نگذارد و باعث تولید محصولات ارگانیک و کاملا سالم شود. همچنین این روش مبارزه با آفات را به‌نوعی می‌توان چرخه‌ای از طبیعت دانست، به همین دلیل باعث آسیب رساندن به طبیعت نیز نخواهد شد.

3- روش‌های آبیاری محصولات

روش‌های آبیاری محصولات نیز از دیگر عواملی است بر کیفیت محصول تولید شده نهایی، تأثیر بسیار زیادی می‌گذارد. آبیاری گیاهان باید به‌صورت کاملا اصولی انجام شود تا گیاه در سلامت کامل باقی‌مانده و محصول خوبی تولید کند. امروزه روش‌های مختلفی نظیر قطره‌ای، بارانی و آبیاری تحت‌فشار برای آبیاری گیاهان وجود دارد.

محققان دریافتند که چنانچه آبیاری گوجه فرنگی به‌درستی انجام شود، می‌تواند باعث افزایش 60 تا 80 درصدی محصول نهایی گردد. همچنین با آبیاری صحیح، کیفیت گوجه فرنگی نیز بیشتر شده و تلفات محصولی که ناشی از خشک‌سالی باشد، بسیار کمتر می‌شود. این روش‌های قدیمی که نام بردیم، مصرف آب بالایی دارند و با شرایط کم‌آبی که امروزه در کشورمان موجود است، اصلا سازگار نیستند.

به همین دلیل توصیه می‌شود تا از روش کشت هیدروپونیک استفاده شود تا بتوان در مصرف آب تا حد زیادی صرفه‌جویی نمود. در کشت هیدروپونیک نیز روش‌های مختلفی نظیر روش جزر و مد، NFT، کشت زیرآب، قطره‌ای و… وجود دارد. انتخاب روش آبیاری به‌طورکلی به شرایط مختلفی نظیر ویژگی‌های خاک، بذر گوجه فرنگی کاشته شده، شرایط آب و هوایی منطقه و… وابسته است. کشاورزان امروزه با در نظر گرفتن شرایط مختلف، بهترین روش را برای آبیاری در نظر گرفته‌اند؛ به همین دلیل موفق به ارتقای کیفیت گوجه فرنگی‌های خود شده‌اند.

4- تغذیه گیاه و تأمین مواد مغذی مورد نیاز آن

بدون شک هر نوع گیاهی با هر نوع کشتی، برای رشد بهتر و همچنین تولید محصول باکیفیت، نیاز به مواد مغذی و تقویتی دارد و گوجه فرنگی نیز از این قائله مستثنا نیست. فرقی نمی‌کند که شما گوجه فرنگی را به‌صورت هیدروپونیک و یا به‌صورت کشت خاکی پرورش داده باشید، باید حتما برای تهیه مواد مغذی و تقویتی برای آن اقدام کنید.

در کشت خاکی می‌توانید از کودها و محلول‌های مختلف استفاده کرده و آن‌ها را به خاک اطراف ریشه گیاه اضافه کنید. در کشت هیدروپونیک یا آب‌کشت شما باید از کودهای آبی یا اصطلاحا محلول‌های مغذی استفاده نمایید. این محلول‌ها با آب مورد نیاز گیاه ترکیب شده و به‌صورت مستقیم به ریشه آن می‌رسند تا ریشه‌ها مواد مغذی مورد نیازشان را از آن‌ها دریافت کنند. محلول‌های مغذی متفاوتی در بازار وجود دارند و کشاورزان می‌توانند مطابق با نیاز گیاهان خود از بین آن‌ها خریداری کنند.

گیاهان به‌طورکلی به 16 عنصر، نیاز اساسی دارند. چنانچه هرکدام از آن‌ها به مقدار کافی به گیاه نرسد، علائم مختلفی در گیاه نمایان می‌شود که کشاورزان با بررسی این علائم، پی به کمبود گیاه برده و سریعا اقدام به تهیه محلول مورد نیاز آن می‌کنند. این اقدامات گسترده در زمینه تغذیه گیاه باعث می‌شود تا محصول، بتواند تمام مواد مغذی مورد نیازش را در دسترس داشته باشد و به بهترین نحو رشد کند. نهایتا با این تدابیر، کیفیت گوجه فرنگی نهایی بسیار بیشتر از قبل می‌شود.

5- تأمین نور

تأثیر نور بر روی تمام محصولات کشاورزی به‌هیچ‌عنوان کتمان شدنی نیست. نور بر روی رنگ و طعم و به‌طور کلی کیفیت گوجه فرنگی تأثیر بسیار زیادی می‌گذارد. در صورت کشت گوجه فرنگی در فضای آزاد، میزان نور مورد نیاز از طریق خورشید تأمین می‌شود؛ اما درصورتی‌که کشت در گلخانه و فضای بسته انجام شود، باید به‌صورت مصنوعی اقدام به تأمین نور مورد نیاز نمود. اغلب استفاده از روشنایی LED را برای این کار توصیه می‌کنند.

استفاده از این نور می‌تواند تا 20 درصد بازده محصول را بیشتر کند. همچنین با فراهم کردن چنین نوری کشاورزان موفق به تولید گوجه فرنگی‌های بزرگ‌تر و باکیفیت‌تری شده‌اند. برخی از کشاورزان تمام نور مورد نیاز گیاه در طول روز و همچنین در طول سال را از طریق چراغ‌های LED تأمین می‌کنند که تأثیر بسیار مثبتی بر روی محصولات خواهد داشت.

6- تنش‌های موجود

تنش‌ها می‌توانند بر جنبه‌های مختلف پرورش یک گیاه نظیر رشد، جوانه‌زنی، محصول و … تأثیر بگذارند. یکی از تنش‌هایی که بر روی کیفیت محصول نهایی تأثیر می‌گذارد، تنش خشکی است. این تنش به‌صورت مستقیم بر روی روند جذب مواد غذایی توسط گیاه تأثیر گذاشته و باعث اختلال در آن می‌شود. خشکی باعث کاهش طول، قطر و وزن گوجه فرنگی خواهد شد و در ادامه پوسیدگی گلگاه آن را نیز به دنبال دارد.

برای از بین بردن اثرات این تنش، امروزه کشاورزان راه‌های مختلفی را در پیش گرفته‌اند. استفاده از مگافول یکی از روش‌هایی است که می‌تواند اثرات این تنش را کمرنگ کند. تنش شوری نیز از دیگر تنش‌هایی است که هم بر کمیت و هم کیفیت محصول نهایی تأثیر بسیار زیادی می‌گذارد. به طور کلی می‌توان گفت امروزه اقدامات بسیاری برای کم کردن تنش‌های مختلف موجود انجام می‌شود که برآیند آن‌ها در جهت بهبود کیفیت گوجه فرنگی نهایی بوده و بسیار تأثیرگذار است.

سخن پایانی

پیشرفت در زمینه‌های مختلف کشاورزی به‌صورت روزافزون اتفاق می‌افتد و همین امر باعث شده امروزه گوجه فرنگی تولیدشده در ایران کیفیت بسیار بالایی داشته باشد و همچنین قابلیت صادرات گوجه فرنگی به کشورهای مختلف را نیز پیدا کند. عوامل مختلفی در این ارتقای کیفی نقش داشته‌اند که در این مقاله به‌طور مفصل به بررسی آن‌ها پرداختیم. به‌طور کلی فراهم کردن شرایط رشد عالی گیاه و تأمین نیازهای آن، باعث شده تا محصول نهایی تولید شده از جایگاه خوبی در بازار داخلی و خارجی برخوردار باشد.